با گسترش استفاده از دارایی‌های دیجیتال مانند بیت‌کوین (Bitcoin) و اتریوم (Ethereum)، اهمیت برنامه‌ریزی برای انتقال این دارایی‌ها پس از مرگ بیش از پیش شده است. برخلاف دارایی‌های سنتی که از طریق وصیت‌نامه و روال‌های قانونی انتقال می‌یابند، رمزارزها با چالش‌هایی خاص همراه هستند.
رمزارزها در کیف‌پول‌های سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و صرافی‌های مختلف نگهداری می‌شوند و در نبود اطلاعاتی مثل کلید خصوصی (Private Key)، عبارت بازیابی (Seed Phrase) یا رمز عبور، شناسایی و دسترسی به این دارایی‌ها می‌تواند غیرممکن شود. بنابراین، بدون برنامه‌ریزی دقیق، دارایی‌های دیجیتال ممکن است برای همیشه از بین بروند.
راهکارهای انتقال رمزارزها پس از مرگ
برای انتقال موفق دارایی‌های رمزارزی، باید از روش‌های امن استفاده کرد که هم قابل اعتماد باشند و هم دسترسی به آن‌ها پس از فوت فراهم باشد.
راهکارهای فیزیکی و ساده
کاغذ و قلم: یادداشت کردن کلید خصوصی یا عبارت بازیابی و نگهداری آن در گاوصندوق. این روش ساده اما پرریسک است و ممکن است به سرقت رود یا از بین برود.
فلش یا هارد اکسترنال: ذخیره اطلاعات روی فلش یا هارد رمزگذاری‌شده، به‌همراه رمز عبور که در مکانی امن نگهداری شود. آسیب فیزیکی به دستگاه، بزرگ‌ترین ریسک این روش است.
راهکارهای پیشرفته
ایمیل رمزگذاری‌شده: ارسال اطلاعات دسترسی به فرد مورد اعتماد از طریق ایمیل رمزنگاری‌شده. این روش به اعتماد زیادی نیاز دارد.
سوییچ خودکار پس از مرگ (Dead Man’s Switch): سیستمی که در صورت عدم فعالیت دوره‌ای شما، اطلاعات دسترسی را به فرد تعیین‌شده ارسال می‌کند. با این حال، ممکن است به دلایلی غیر از فوت فعال شود.
بازیابی اجتماعی از طریق خدمات نگهداری اطلاعات: تعیین چند نگهبان برای بازسازی اطلاعات در صورت فوت مالک. این روش به انتخاب صحیح افراد مورد اعتماد نیاز دارد.
کیف‌پول هوشمند در شبکه اتریوم (Ethereum Smart Contract Wallets): استفاده از کیف‌پول چند امضایی (Multisig) که در آن وراث نیز دسترسی دارند و با اثبات فوت، کنترل دارایی را به دست می‌گیرند.
جدول راهکارهای انتقال رمزارز پس از مرگ
| روش انتقال | نوع | ریسک | نکته مهم |
| یادداشت فیزیکی | ساده | گم‌شدن یا سرقت | توصیه به نگهداری در گاوصندوق بیمه‌شده |
| فلش/هارد اکسترنال | فیزیکی/دیجیتال | آسیب‌پذیر | تهیه چند نسخه پشتیبان |
| ایمیل رمزنگاری‌شده | دیجیتال | نیاز به اعتماد | در صورت از کار افتادن پلتفرم، داده‌ها از بین می‌روند |
| Dead Man’s Switch | خودکار | فعال‌سازی اشتباه | نیاز به تنظیم دقیق و مشورت حقوقی |
| بازیابی اجتماعی | ترکیبی | امنیت وابسته به افراد | دقت در انتخاب نگهبانان ضروری است |
| کیف‌پول هوشمند اتریوم | مبتنی بر قرارداد هوشمند | نسبتاً امن | مستندسازی حقوقی الزامی است |
رمزارزها در وصیت‌نامه؛ چگونه دارایی‌های دیجیتال را در وصیت وارد کنیم؟
تمایز مهمی وجود دارد میان «دسترسی به رمزارز» و «مالکیت قانونی آن». در اکثر کشورها، قوانین ارث فقط دارایی‌هایی را شامل می‌شود که در وصیت‌نامه ثبت شده‌اند. بنابراین صرفاً دادن کلید خصوصی به کسی، بدون ثبت در وصیت‌نامه، ممکن است از نظر حقوقی مالکیت ایجاد نکند.
باید مشخص کنید چه کسی دارایی را به ارث ببرد و همچنین، کل فرآیند به شکل قانونی و با رعایت مقررات کشور محل سکونت انجام شود.
تکلیف رمزارزهای در صرافی‌ها چه می‌شود؟
در صورتی که فرد متوفی از یک صرافی متمرکز استفاده می‌کرده، فرآیند بازیابی دارایی‌ها ساده‌تر است؛ اما تنها در صورتی که مدرک فوت و مدارک هویتی ارائه شود. استفاده از حساب فرد پس از مرگ بدون اطلاع صرافی، در برخی کشورها مثل انگلستان، جرم محسوب می‌شود. بنابراین باید با صرافی تماس گرفته و طبق شرایط خدمات (Terms of Service) آن‌ها عمل کرد.
نقش شما به‌عنوان وارث
در صورتی که برنامه‌ای برای دسترسی به رمزارزها تعیین نشده باشد، شما به‌عنوان وارث می‌توانید اطلاعات را در دستگاه‌ها، دفترچه‌ها یا گاوصندوق‌ها جست‌وجو کنید. اما اگر رمزگذاری انجام شده باشد، ممکن است دسترسی برای همیشه از بین برود.
آیا نقش‌ها در ماینینگ یا DAO قابل انتقال هستند؟
در مورد ماینینگ، مشارکت در بازی‌های Play-to-Earn، دریافت ایردراپ (Airdrop)، مشارکت در سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAO) یا حتی دریافت حق امتیاز (Royalty) از NFTها نیز باید از قبل تعیین تکلیف شود. همه این موارد را می‌توان در وصیت‌نامه یا نامه جداگانه‌ای مشخص کرد.
