مجموع عرضه بیت‌کوین (BTC) به صورت ثابت و غیرقابل تغییر در پروتکل روی ۲۱ میلیون واحد تنظیم شده است، محدودیتی که بدون تغییر اساسی در اجماع شبکه نمی‌تواند دستکاری شود. این سقف ثابت در سطح پروتکل اعمال می‌شود و اساس ارزش بیت‌کوین را به‌عنوان یک دارایی ضدتورمی تشکیل می‌دهد.
تا ماه مه ۲۰۲۵، حدود ۱۹.۶ میلیون بیت‌کوین (BTC) استخراج شده است که معادل حدود ۹۳.۳٪ از کل عرضه است. بنابراین تقریباً ۱.۴ میلیون بیت‌کوین (BTC) دیگر باقی مانده که استخراج آن‌ها بسیار کند خواهد بود.
دلیل این توزیع نابرابر، برنامه انتشار نمایی بیت‌کوین است که با رویدادی به نام «هاوینگ» (Halving) کنترل می‌شود. وقتی بیت‌کوین در سال ۲۰۰۹ راه‌اندازی شد، پاداش استخراج هر بلاک ۵۰ بیت‌کوین (BTC) بود. هر ۲۱۰,۰۰۰ بلاک تقریباً هر چهار سال یک بار – این پاداش نصف می‌شود.
از آنجا که پاداش‌های اولیه بسیار زیاد بودند، تا پایان سال ۲۰۲۰ بیش از ۸۷٪ کل عرضه استخراج شده بود. هر هاوینگ بعدی نرخ استخراج را به شدت کاهش می‌دهد، به طوری که استخراج ۶.۷٪ باقی‌مانده بیش از یک قرن طول خواهد کشید.
بر اساس برآوردهای کنونی، تا سال ۲۰۳۵ حدود ۹۹٪ کل بیت‌کوین (BTC) استخراج خواهد شد، اما بخش نهایی – آخرین ساتوشی‌ها – تا حدود سال ۲۱۴۰ تولید نخواهند شد به دلیل کاهش هندسی پاداش‌ها.
جدول خلاصه وضعیت استخراج بیت‌کوین
| مورد | مقدار |
| کل عرضه بیت‌کوین (BTC) | ۲۱ میلیون واحد |
| استخراج شده تا مه ۲۰۲۵ | حدود ۱۹.۶ میلیون (۹۳.۳٪) |
| باقی‌مانده برای استخراج | حدود ۱.۴ میلیون (۶.۷٪) |
| پیش‌بینی استخراج ۹۹٪ | تا سال ۲۰۳۵ |
| پایان استخراج کامل | حدود سال ۲۱۴۰ |
فراتر از سقف عرضه: چگونه کوین‌های از دست رفته بیت‌کوین را کمیاب‌تر می‌کنند
اگرچه بیش از ۹۳٪ از کل عرضه بیت‌کوین استخراج شده، این به معنای در دسترس بودن همه آن‌ها نیست. بخش قابل توجهی از بیت‌کوین‌ها به طور دائم از گردش خارج شده‌اند، به دلایلی مثل فراموش شدن رمزهای عبور، گم شدن کیف پول‌ها، خراب شدن هارددیسک‌ها یا کاربرانی که از ابتدا هیچ‌گاه بیت‌کوین‌های خود را خرج نکرده‌اند.
برآورد شرکت‌هایی مثل چین‌الایسیس (Chainalysis) و گلس‌نود (Glassnode) نشان می‌دهد بین ۳ تا ۳.۸ میلیون بیت‌کوین (BTC) – معادل حدود ۱۴٪ تا ۱۸٪ از کل عرضه – احتمالاً برای همیشه از دست رفته‌اند. این شامل آدرس‌های غیر فعال شناخته شده‌ای است مانند آدرسی که گفته می‌شود متعلق به ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) است و بیش از ۱.۱ میلیون بیت‌کوین (BTC) در آن نگهداری می‌شود.
این یعنی عرضه واقعی قابل گردش بیت‌کوین ممکن است نزدیک به ۱۶ تا ۱۷ میلیون باشد، نه ۲۱ میلیون. و چون بیت‌کوین به طور ذاتی غیرقابل بازیابی است، هر کوین از دست رفته برای همیشه گم می‌شود و عرضه کل را به مرور زمان کاهش می‌دهد.
اگر این موضوع را با طلا (Gold) مقایسه کنیم، حدود ۸۵٪ کل عرضه طلای جهان استخراج شده است – تقریباً ۲۱۶,۲۶۵ تن متریک طبق آمار شورای جهانی طلا – اما تقریباً همه آن‌ها در گردش یا در صندوق‌ها، جواهرات، ETFها و بانک‌های مرکزی نگهداری می‌شوند. طلا قابلیت ذوب مجدد و بازیافت دارد، ولی بیت‌کوین (BTC) پس از از دست رفتن دسترسی دیگر قابل احیا نیست.
این تفاوت باعث شده است بیت‌کوین سخت‌تر و کمیاب‌تر از طلا باشد، عرضه‌ای که نه تنها رشد نمی‌کند بلکه به آرامی کوچک‌تر نیز می‌شود.
پیامدهای کمیابی بیت‌کوین
با بلوغ بیت‌کوین، این رمزارز وارد فازی پولی مشابه طلا می‌شود: انتشار پایین، تمرکز مالکیت در دست تعداد کمی از دارندگان و حساسیت افزایشی سمت تقاضا. اما بیت‌کوین فراتر می‌رود؛ سقف عرضه آن سخت است، نرخ از دست رفتن کوین‌ها دائمی است و توزیع آن به صورت عمومی قابل بررسی است.
این موضوع ممکن است به نتایج زیر منجر شود:
افزایش نوسانات قیمت به دلیل محدودتر شدن عرضه در گردش و حساس‌تر شدن نسبت به تقاضای بازار
تمرکز بالاتر ارزش بلندمدت در دست افرادی که فعال بوده و مدیریت کلیدهای خود را به درستی انجام می‌دهند
افزایش ارزش نقدینگی، به طوری که بیت‌کوین‌های قابل خرج کردن ارزش بالاتری نسبت به کوین‌های غیرفعال دارند
در موارد شدید ممکن است تفکیکی بین «بیت‌کوین در گردش» و «بیت‌کوین غیرقابل دسترسی» ایجاد شود که نوع اول اهمیت اقتصادی بیشتری پیدا می‌کند، به ویژه در مواقع کمبود نقدینگی در صرافی‌ها یا فشارهای اقتصاد کلان.
وقتی بیت‌کوین به طور کامل استخراج شود چه اتفاقی می‌افتد؟
یکی از فرضیات رایج این است که با کاهش پاداش بلاک‌های بیت‌کوین، امنیت شبکه به خطر می‌افتد. اما در عمل، اقتصاد استخراج بسیار تطبیق‌پذیر و مقاوم‌تر از این است.
تشویق‌های استخراج بیت‌کوین توسط یک حلقه بازخورد خودتصحیح‌شونده کنترل می‌شود: اگر استخراج غیرسودآور شود، استخراج‌کنندگان شبکه را ترک می‌کنند، که باعث تنظیم سختی استخراج می‌شود. هر ۲۰۱۶ بلاک (حدود دو هفته) شبکه سختی استخراج را با پارامتری به نام nBits تنظیم می‌کند تا زمان بلاک‌ها حدود ۱۰ دقیقه ثابت بماند، صرف نظر از تعداد استخراج‌کنندگان.
بنابراین اگر قیمت بیت‌کوین کاهش یابد یا پاداش نسبت به هزینه‌ها بسیار کم شود، استخراج‌کنندگان کم‌بازده خارج می‌شوند و سختی استخراج کاهش می‌یابد، هزینه‌ها برای باقی‌مانده‌ها پایین‌تر می‌آید. این سیستم دائماً خودش را متعادل می‌کند و مشارکت در شبکه را با تشویق‌ها هماهنگ نگه می‌دارد.
این مکانیزم پیش‌تر به صورت گسترده آزمایش شده است. پس از ممنوعیت استخراج در چین در نیمه سال ۲۰۲۱، هش‌ریت جهانی بیت‌کوین بیش از ۵۰٪ در چند هفته کاهش یافت. با این حال، شبکه بدون وقفه کار کرد و در عرض چند ماه هش‌ریت به طور کامل بازگشت، چون استخراج‌کنندگان به مناطق با انرژی ارزان‌تر و قوانین مطلوب‌تر مهاجرت کردند.
نکته کلیدی این است که پاداش کمتر به خودی خود تهدیدی برای امنیت نیست، بلکه این سودآوری استخراج است که اهمیت دارد. تا زمانی که قیمت بازار هزینه قدرت هش را پوشش دهد – حتی در سطوح پایین پاداش مانند ۰.۷۸ بیت‌کوین (BTC) برای هر بلاک پس از هاوینگ ۲۰۲۸ – استخراج‌کنندگان به حفظ امنیت شبکه ادامه خواهند داد.
آمار جالب: درآمد استخراج‌کنندگان بیت‌کوین از کارمزد تراکنش‌ها
درآمد استخراج‌کنندگان بیت‌کوین از کارمزد تراکنش‌ها
در ۲۰ آوریل ۲۰۲۴، پس از راه‌اندازی پروتکل رونز (Runes)، استخراج‌کنندگان بیت‌کوین بیش از ۸۰ میلیون دلار فقط از کارمزد تراکنش‌ها در یک روز درآمد داشتند، که از ۲۶ میلیون دلار درآمد از پاداش بلاک پیشی گرفت. این نخستین بار در تاریخ بیت‌کوین بود که درآمد روزانه استخراج‌کنندگان تنها از کارمزد تراکنش‌ها بیشتر از سوبسید بلاک شد.
آینده استخراج بیت‌کوین: مصرف انرژی
تصور اشتباهی رایج است که افزایش قیمت بیت‌کوین منجر به مصرف بی‌پایان انرژی می‌شود. در واقع، استخراج تابع سودآوری است، نه صرفاً قیمت.
با کاهش پاداش بلاک، استخراج‌کنندگان حاشیه سود کمتری دارند و به دنبال ارزان‌ترین و پاک‌ترین انرژی می‌روند. از زمان ممنوعیت استخراج در چین در ۲۰۲۱، هش‌ریت به مناطقی مانند آمریکای شمالی و شمال اروپا منتقل شده است، جایی که از انرژی هیدرو، باد و شبکه‌های برق استفاده نشده بهره می‌برند.
طبق گزارش مرکز کمبریج برای امور مالی جایگزین (Cambridge Centre for Alternative Finance)، بین ۵۲٪ تا ۵۹٪ استخراج بیت‌کوین اکنون از منابع تجدیدپذیر یا کم‌انتشار انجام می‌شود.
قوانین نیز این روند را تشویق می‌کنند، با ارائه مشوق‌هایی برای استخراج با انرژی پاک و جریمه عملیات مبتنی بر سوخت‌های فسیلی.
همچنین ایده اینکه قیمت بالاتر بیت‌کوین همیشه به معنای مصرف انرژی بیشتر است، اشتباه است؛ چرا که افزایش استخراج‌کنندگان سختی استخراج را بالا می‌برد و حاشیه سود را کاهش می‌دهد و در نتیجه مانع رشد بی‌رویه مصرف انرژی می‌شود.
استخراج بر پایه انرژی تجدیدپذیر چالش‌های خود را دارد، اما آینده تاریک و گسترده استخراج مبتنی بر سوخت‌های فسیلی روز به روز کمتر محتمل می‌شود.
اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً برای اهداف اطلاعاتی و آموزشی است و نباید به عنوان مشاوره مالی، سرمایه‌گذاری یا حقوقی تلقی شود. ما توصیه می‌کنیم قبل از انجام هر گونه سرمایه‌گذاری، تحقیقات مستقل انجام دهید و با یک مشاور مالی یا حقوقی مشورت کنید.
