افت ارزش ریال و تشدید تحریم‌ها؛ بیت‌کوین راه نجات ایرانی‌ها از بحران اقتصادی؟

در سال 2024، استفاده از ارزهای دیجیتال در ایران افزایش چشمگیری داشته است، زیرا شهروندان به دنبال راهی برای فرار از بحران‌های اقتصادی و محدودیت‌های مالی تحمیل شده توسط دولت بودند.
بر اساس گزارش Chainalysis، خروج ارزهای دیجیتال از ایران در این سال به ۴.۱۸ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال گذشته ۷۰ درصد افزایش داشته است. این افزایش به دلیل کاهش اعتماد به سیستم مالی و تشدید فشار تحریم‌ها بوده است.
ایران مدت‌هاست که به دلیل تحریم‌های ایالات متحده از سیستم بانکی جهانی جدا شده است، به‌ویژه پس از آنکه واشنگتن در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ خارج شد. ارزش ریال در این مدت تقریباً ۹۰ درصد کاهش یافته و نرخ تورم بین ۴۰ تا ۵۰ درصد در نوسان است.
در دسامبر 2024، دولت ایران برای جلوگیری از فرار سرمایه‌ها، برداشت‌ها از صرافی‌های داخلی را متوقف کرد؛ در حالی که ارزش ریال به پایین‌ترین حد خود رسید.

امنیت مالی در ایران و افزایش علاقه به بیت‌کوین

اگرچه فعالیت‌های ارز دیجیتال در ایران معمولاً با هدف دور زدن تحریم‌ها انجام می‌شود، Chainalysis معتقد است که بسیاری از این خروج‌ها توسط افرادی انجام شده که به دنبال امنیت مالی بودند، نه فعالیت‌های غیرقانونی.
بیت‌کوین به‌ویژه در زمان‌های بحرانی افزایش چشمگیری در معاملات خود داشت. به عنوان مثال، در ماه‌های آوریل و اکتبر 2024، که تنش‌ها میان ایران و اسرائیل شدت گرفت، خروج بیت‌کوین از ایران افزایش یافت.
این روند تنها محدود به ایران نیست؛ در سطح جهانی نیز بیت‌کوین به یک پناهگاه مالی در دوران بحران‌ها تبدیل شده است و امکان انجام تراکنش‌های مقاوم در برابر سانسور و جابجایی مرزی را فراهم می‌کند.
با این حال، تلاش‌های مربوط به تطابق با قوانین، دسترسی ایران به پلتفرم‌های ارز دیجیتال را محدود کرده است. بین سال‌های 2022 و 2024، دسترسی صرافی‌ها به خدمات ایرانی‌ها به میزان 23 درصد کاهش یافته است، به‌ویژه تراکنش‌های کمتر از ۱۰۰۰ دلار بیشترین افت را تجربه کرده‌اند.
در سال 2025، ایالات متحده تلاش‌ها برای اجرای تحریم‌ها را با معرفی «مذکره امنیت ملی ریاست‌جمهوری» تشدید کرد که شبکه‌های مالی مرتبط با ایران را هدف قرار داد.
با توجه به تقویت روابط اقتصادی ایران با روسیه و قرار گرفتن در فهرست سیاه FATF، به نظر می‌رسد که ارزهای دیجیتال همچنان یک گزینه اصلی برای ایرانیان در مواجهه با محدودیت‌های مالی باقی خواهند ماند.