دیفای بیتکوین یا BTCFi به معنای استفاده از شبکه بیت کوین و لایه‌های مرتبط با آن برای انجام خدمات مالی غیرمتمرکز مانند وام‌دهی، قرض گرفتن و معامله است. به زبان ساده، این فناوری به شما کمک میکند با بیت کوین خود فقط نگهداری نکنید، بلکه از آن برای کسب درآمد و فعالیت در دنیای مالی مدرن بهره ببرید. در این مقاله ازبلاگ کیف پول من، به شما توضیح می‌دهیم BTCFi چیست، چگونه کار میکند، چه پروتکل‌هایی در آن نقش دارند و چطور با دیفای اتریوم تفاوت دارد. هدف ما این است که شما با این دنیای جدید آشنا شوید و بهترین استفاده را از بیت کوین خود ببرید.
نکات کلیدی درباره دیفای بیت کوین (BTCFi)
- دیفای بیت کوین یعنی استفاده از بیت کوین برای انجام کارهای مالی غیرمتمرکز مثل وام دادن، قرض گرفتن، معامله کردن و صدور دارایی‌های جدید.
- این فناوری با کمک زنجیره‌های جانبی، لایه‌های دوم و پروتکل‌های مختلف روزبه‌روز در حال رشد است و امکانات بیشتری برای استفاده فراهم میکند.
- پلتفرم‌هایی مثل استکس (Stacks)، روت‌استاک (RSK) و شبکه لایتنینگ با ویژگی‌هایی مثل Taproot Assets، امکان اجرای قراردادهای هوشمند روی بیت کوین را فراهم کرده‌اند.
- هرچند دیفای بیت کوین هنوز تازه است، ولی به سرعت در حال پیشرفت است و امکانات جدیدی ارائه می‌دهد، در حالی که امنیت و قدرت بیت کوین را حفظ میکند.
دیفای بیت کوین (BTCFi) چیست؟
دیفای بیت کوین (BTCFi) یعنی استفاده از شبکه بیت کوین و لایه‌های مرتبط با آن برای انجام خدمات مالی غیرمتمرکز مثل وام دادن، قرض گرفتن، معامله و حتی صدور دارایی‌های دیجیتال جدید. به زبان ساده، دیفای بیت کوین امکاناتی شبیه به دیفای اتریوم را برای بیت کوین فراهم میکند، ولی روی شبکه اصلی بیت کوین یا لایه‌های جانبی آن اجرا می‌شود. مثلاً فرض کنید شما بیت کوین دارید و می‌خواهید بدون فروختن آن، از سرمایه‌تان استفاده کنید. با دیفای بیت کوین می‌توانید بیت کوین‌تان را به عنوان وثیقه قرار دهید و وام بگیرید، یا آن را در یک پلتفرم دیفای سرمایه‌گذاری کنید و سود دریافت کنید، بدون اینکه مالکیت بیت کوین‌تان را از دست بدهید. این کارها همه به صورت خودکار و بدون نیاز به بانک یا واسطه انجام می‌شود. دیفای بیت کوین فرصت‌های جدیدی برای دارندگان بیت کوین فراهم کرده تا بتوانند از دارایی‌هایشان بهره بیشتری ببرند و در اکوسیستم امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) حضور فعالتری داشته باشند، در حالی که امنیت و ثبات شبکه بیت کوین را حفظ می‌کنند.
چرا دیفای بیت کوین (BTCFi) به سرعت محبوب شد؟
با اینکه دیفای بیت کوین هنوز در مراحل اولیه است، اما دلایل زیادی باعث شده این حوزه رشد سریعی داشته باشد:
- حجم سرمایه بزرگ بیت کوین: بیت کوین بزرگ‌ترین ارز دیجیتال از نظر ارزش بازار است. حتی ورود مقدار کمی از این سرمایه به دیفای می‌تواند نقدینگی قابل توجهی ایجاد کند. تا امروز، بسیاری از دارندگان بیت کوین برای کسب سود از نسخه‌های رپد بیت کوین (Wrapped BTC) روی اتریوم استفاده کرده‌اند. اما با رشد دیفای روی شبکه اصلی بیت کوین، بخش زیادی از این فعالیت‌ها احتمالاً به شبکه خود بیت کوین بازخواهد گشت.
- امنیت و پایداری شبکه بیت کوین: شبکه بیت کوین به خاطر امنیت بسیار بالا و پایداری خود شناخته شده است و تاکنون هیچ نفوذی در سطح پروتکل نداشته است. مشکلات و قطعی‌هایی که در سایر شبکه‌ها (مثلاً سولانا) رخ داده، اهمیت ساخت برنامه‌های دیفای روی شبکه مقاوم‌تر بیت کوین را بیشتر کرده است. طراحی محافظه‌کارانه بیت کوین به قیمت کاهش انعطاف‌پذیری، امنیت بیشتری فراهم میکند.
- فناوری‌های جدید و رفع محدودیت‌ها: با پیشرفت‌هایی مثل ارتقاهای مقیاس‌پذیری و لایه‌های قرارداد هوشمند مانند روت‌استاک (Rootstock)، محدودیت‌های قبلی بیت کوین برای اجرای برنامه‌های دیفای کاهش یافته است. به عنوان مثال، مشارکت در استخراج ادغام‌شده (Merged Mining) در روت‌استاک در سه‌ماهه اول ۲۰۲۵ به ۸۱٪ رسید و ارزش کل دارایی‌های قفل‌شده (TVL) آن حدود ۱۷۲ میلیون دلار است.
- نشانه‌های رشد و توسعه: عرضه بیت کوین در دست دارندگان بلندمدت همچنان در حال افزایش است و این همراه با افزایش علاقه مؤسسات مالی و ایجاد ذخایر استراتژیک بیت کوین، رشد دیفای بیت کوین را تسریع کرده است. ارزش کل دارایی‌های قفل‌شده در دیفای بیت کوین در سال گذشته بیش از ۲۷۶۷٪ افزایش یافته است. همکاری با پلتفرم‌هایی مانند لِیِرزرو (LayerZero) و میسون فایننس (Meson Finance) نیز نویدبخش آینده‌ای روشن برای این حوزه است.
چگونه بیت کوین امکان مالی غیرمتمرکز (دیفای) را فراهم میکند؟
شاید فکر کنید بیت کوین برای دیفای محدود است چون لایه اصلی آن برای قراردادهای هوشمند طراحی نشده است. برخلاف اتریوم که می‌تواند برنامه‌های پیچیده غیرمتمرکز اجرا کند، بیت کوین زبان برنامه‌نویسی ساده‌تری دارد و نمی‌تواند به تنهایی از امکانات دیفای مثل وام دادن یا صرافی‌های غیرمتمرکز پشتیبانی کند.
اما دیفای بیت کوین (BTCFi) چگونه کار میکند؟
جواب در لایه‌های اضافی و زنجیره‌های جانبی است که قابلیت‌های بیت کوین را گسترش می‌دهند بدون اینکه ساختار اصلی آن تغییر کند.
شبکه لایتنینگ (Lightning Network)
این شبکه یک لایه دوم روی بیت کوین است که اجازه می‌دهد تراکنش‌ها سریع و با هزینه کم انجام شوند. تراکنش‌ها ابتدا خارج از شبکه اصلی پردازش می‌شوند و فقط نتیجه نهایی روی شبکه بیت کوین ثبت می‌شود. گرچه شبکه لایتنینگ بیت کوین برای اجرای برنامه‌های دیفای ساخته نشده، اما پایه‌ای برای انتقال‌های سریع و پرحجم بیت کوین است که سایر برنامه‌ها می‌توانند روی آن ساخته شوند.
زنجیره‌های جانبی و شبکه‌های متصل به بیت کوین
این‌ها شبکه‌های مستقل هستند که به بیت کوین وصل می‌شوند. مثلاً روت‌استاک (Rootstock) توکن‌هایی را به صورت یک‌به‌یک با بیت کوین ایجاد میکند تا بتوان آن را در محیط قراردادهای هوشمند استفاده کرد. استکس (Stacks) هم قراردادهای هوشمند را اجرا کرده و نتایج را روی بیت کوین ثبت میکند. این روش‌ها به شما امکان می‌دهند از بیت کوین در برنامه‌های دیفای استفاده کنید بدون اینکه شبکه اصلی بیت کوین تغییر کند. این لایه‌ها باعث می‌شوند بیت کوین همچنان ساده و امن باقی بماند، اما بتواند از امکانات دیفای بهره‌مند شود. به همین دلیل است که دیفای بیت کوین (BTCFi) امروز ممکن شده و پلتفرم‌های مختلفی روی این لایه‌ها ساخته شده‌اند تا دیفای واقعی را روی بیت کوین فراهم کنند.
آیا می‌دانستید خرید بیت کوین در صرافی کیف پول من به صورت آنی انجام می‌شود؟
همچنبن شما می‌توانید قیمت بیت کوین را به صورت لحظه‌ای مشاهده کنید
پروتکل‌های کلیدی در اکوسیستم دیفای بیت کوین
اکوسیستم دیفای بیت کوین از طریق پروتکل‌هایی در حال رشد است که قابلیت اجرای قراردادهای هوشمند و مدیریت دارایی‌ها را بدون تغییر در زنجیره اصلی بیت کوین فراهم می‌کنند.
استکس (Stacks)
استکس یک بلاکچین مستقل است که تراکنش‌هایش را با استفاده از مکانیزم اثبات انتقال (Proof-of-Transfer) روی شبکه بیت کوین ثبت میکند. این بلاکچین از قراردادهای هوشمند، توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) و برنامه‌های دیفای پشتیبانی میکند که با زبان برنامه‌نویسی Clarity نوشته شده‌اند. توکن این شبکه STX نام دارد و برای پرداخت کارمزد و تصمیم‌گیری‌های حکومتی استفاده می‌شود. دارندگان STX می‌توانند از طریق فرآیندی به نام «استکینگ» (Stacking) بیت کوین (BTC) دریافت کنند. اگرچه خود بیت کوین قابل برنامه‌ریزی مستقیم نیست، برنامه‌های استکس می‌توانند فعالیت‌های بیت کوین را دنبال کرده و به آن واکنش نشان دهند.
روت‌استاک (Rootstock - RSK)
روت‌استاک یک زنجیره جانبی بیت کوین است که به صورت استخراج ادغام‌شده (Merged Mining) با شبکه بیت کوین کار میکند و ماشین مجازی اتریوم (EVM) را اجرا میکند. در این پروتکل، بیت کوین به صورت درون زنجیره‌ای قفل می‌شود و به شکل توکن RBTC نمایان می‌شود که برای اجرای قراردادهای هوشمند استفاده می‌شود. توسعه‌دهندگان می‌توانند برنامه‌های نوشته شده به زبان سالیدیتی (Solidity) را به این شبکه منتقل کنند و از قابلیت‌هایی مانند وام‌دهی، معامله و سایر خدمات بهره ببرند که همه تراکنش‌ها با بیت کوین تسویه می‌شود.
ساورین (Sovryn)
ساورین که روی روت‌استاک ساخته شده، خدمات دیفای بومی بیت کوین مانند معامله مارجین، وام‌دهی بیت کوین، مبادله استیبل‌کوین و استراتژی‌های خودکار را ارائه می‌دهد. ارز پایه در این پلتفرم بیت کوین (BTC) و RBTC است. همچنین ساورین استیبل‌کوین‌های مبتنی بر بیت کوین مانند DOC و DLLR را عرضه کرده که کاربرد بیت کوین در دیفای را بیشتر میکند.
شبکه لایتنینگ و دارایی‌های تپ‌روت (Taproot Assets)
شبکه لایتنینگ امکان انتقال سریع و کم‌هزینه بیت کوین از طریق کانال‌های خارج از زنجیره را فراهم میکند. دارایی‌های تپ‌روت (که قبلاً با نام تارو شناخته می‌شد) روی شبکه لایتنینگ ساخته شده و اجازه می‌دهد توکن‌هایی مانند استیبل‌کوین‌ها روی شبکه بیت کوین صادر شوند. در سال ۲۰۲۵، شرکت تتر (Tether) اعلام کرد که قصد دارد USDT را با استفاده از این پروتکل صادر کند. این فناوری باعث شده است انتقال سریع، کم‌هزینه و پایدار استیبل‌کوین‌ها روی شبکه بیت کوین ممکن شود.
مقایسه دیفای بیت کوین (BTCFi) و دیفای اتریوم: تفاوت‌ها و شباهت‌ها در یک نگاه
دیفای بیت کوین (BTCFi) و دیفای اتریوم هر دو در حال توسعه اکوسیستم‌های مالی غیرمتمرکز هستند، اما با رویکردها و فناوری‌های متفاوتی. بیت کوین با استفاده از لایه‌های جانبی و زنجیره‌های متصل، تلاش میکند امکانات دیفای را بدون تغییر شبکه اصلی خود ارائه دهد، در حالی که اتریوم از ابتدا برای اجرای قراردادهای هوشمند و دیفای ساخته شده است. در ادامه، جدول مقایسه‌ای این دو اکوسیستم را مشاهده می‌کنید تا بهتر بتوانید تفاوت‌ها و مزایای هرکدام را بشناسید.
| دسته‌بندی | دیفای بیت کوین (BTCFi) | دیفای اتریوم |
|---|---|---|
| قراردادهای هوشمند | فعال از طریق لایه‌ها و زنجیره‌های جانبی مانند روت‌استاک و استکس | قراردادهای هوشمند بومی روی شبکه اصلی (EVM و سالیدیتی) |
| توکن پایه | بیت کوین (BTC) به صورت مستقیم یا توکن‌های رپد شده مانند RBTC | اتریوم (ETH) یا توکن‌های استاندارد ERC-۲۰ مانند USDC |
| سطح بلوغ دیفای | در حال توسعه، پروتکل‌ها و دارایی‌های محدودتر | بالغ و گسترده، با طیف وسیعی از خدمات مالی غیرمتمرکز |
| ارزش کل قفل‌شده (TVL) و نقدینگی | کمتر، حضور محدود استیبل‌کوین‌ها | بالا، نقدینگی عمیق و تنوع گسترده دارایی‌ها |
| مدل امنیتی | مبتنی بر اثبات کار بیت کوین (PoW) یا استخراج ادغام‌شده (Merged Mining) | امنیت حاصل از اجماع اثبات سهام (PoS) اتریوم |
| سرعت و هزینه تراکنش‌ها | سریع‌تر از طریق شبکه لایتنینگ یا زنجیره‌های جانبی | سریع‌تر روی لایه دوم (L2)، اما هزینه تراکنش بالاتر روی شبکه اصلی |
| قابلیت همکاری بین زنجیره‌ای | متکی به توکن‌های وابسته (Pegged) یا پل‌ها | قابلیت ترکیب بالا و یکپارچگی گسترده بین زنجیره‌ای |
| محیط توسعه | ابزارهای محدودتر و روند توسعه کندتر | اکوسیستم توسعه‌دهندگان گسترده و ابزارهای فراوان |
| موارد استفاده | معامله، وام‌دهی، استیبل‌کوین‌های مبتنی بر بیت کوین | مجموعه کامل دیفای شامل معاملات اختیار، دارایی‌های سنتتیک، NFT و غیره |
| صدور دارایی‌ها | امکان‌پذیر با پروتکل‌هایی مانند تارو، لکوئید و استکس | داخلی و مبتنی بر استانداردهای ERC-20 و ERC-721 |
| نگهداری دارایی‌ها | مالکیت کامل توسط کاربر و غیرامانی بودن بستگی به پروتکل دارد | مالکیت کامل و غیرامانی بودن بسیار بالا |
| اهداف مشترک | فراهم کردن خدمات مالی غیرمتمرکز با بیت کوین به عنوان دارایی پایه | فراهم کردن خدمات مالی غیرمتمرکز با اتریوم یا توکن‌ها |
| اتوماسیون | قراردادهای هوشمند روی زنجیره‌های جانبی یا اسکریپت‌ها | قراردادهای هوشمند بومی روی شبکه اصلی |
| کنترل کاربر | بله – کلیدهای خصوصی در اختیار کاربر و پلتفرم‌های غیرامانی | بله – کاربران کنترل کامل دارایی‌های خود را دارند |
چشم‌انداز آینده دیفای بیت کوین (BTCFi)
دیفای بیت کوین هرچند هنوز در ابتدای راه است، اما با سرعتی چشمگیر در حال رشد و بلوغ است. این فناوری که زمانی صرفاً یک آزمایش محدود بود، اکنون به اکوسیستی پویا از زنجیره‌های جانبی، لایه‌های دوم و برنامه‌های کاربردی تبدیل شده است که امکانات جدیدی را به شبکه بیت کوین اضافه می‌کنند. امروز می‌توان به‌صورت غیرمتمرکز بیت کوین را وام داد، قرض گرفت و معامله کرد؛ کارهایی که پیش‌تر غیرممکن به نظر می‌رسیدند. با وجود اینکه اکوسیستم دیفای بیت کوین هنوز از نظر حجم و تنوع به گستردگی دیفای اتریوم نیست و با چالش‌هایی مانند پل‌های ارتباطی بین زنجیره‌ای و مقیاس‌پذیری مواجه است، اما روند پیشرفت آن ثابت و همسو با اصول امنیت و پایداری بیت کوین است. برای کسانی که قصد ورود به این دنیای نوظهور را دارند، شناخت دقیق هر پلتفرم و بررسی مدل‌های اعتماد و فناوری‌های به کار رفته، گامی حیاتی است. زیرا هر کدام از این پلتفرم‌ها روش‌های نوآورانه‌ای دارند که ممکن است با ساختار اصلی بیت کوین متفاوت باشد. دیفای بیت کوین در حال شکل دادن به آینده‌ای است که بیت کوین نه تنها به عنوان ذخیره ارزش، بلکه به عنوان هسته‌ای فعال و نوآور در اکوسیستم مالی غیرمتمرکز شناخته خواهد شد. با دانش و آگاهی، شما نیز می‌توانید از فرصت‌های بی‌نظیر این تحول بهره‌مند شوید و در مسیر نوآوری مالی جهانی گام بردارید.
