قرارداد هوشمند چیست؟

ایده اولیه قرارداد هوشمند در سال 1996 توسط کارشناس علوم کامپیوتر به نام نیک سزابو مطرح شد. پس فعالیت نیک سزابو بر روی این ایده، نسخه‌های مختلفی از قراردادهای هوشمند منتشر شد؛ اما متاسفانه در آن زمان این ایده چندان مورد استقبال جهانی قرار نگرفت.

بعد از مطرح شدن بیت کوین و شبکه بلاک چین در جهان، پس از سال 2009، ایده قراردادهای هوشمند مجدد روی کار آمد تا معاملات بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال مطابق قراردادهای هوشمند پیش بروند. با شناخته شدن این نوع قراردادها، دخالت شخص ثالث برای ثبت قراردادها حذف شد و به این طریق تایید، اجرا و روند مذاکرات برای قراردادها به صورت دیجیتالی، تسهیل‌تر شد.

حال برای آشنایی بیشتر شما همراهان کیف پول من با این نوع قراردادها، قصد داریم در این نوشته در مورد قراردادهای هوشمند، تفاوت این نوع قراردادها با قراردادهای معمولی و سنتی و در نهایت به مزایا و معایب قراردادهای هوشمند بپردازیم.

قراردادهای معمولی و سنتی

قبل از هر چیزی برای این که بهتر با دلایل پیدایش قراردادهای هوشمند آشنا شویم، لازم می‌دانیم به شرح قراردادهای معمولی و سنتی بپردازیم تا از میان این بخش پیش زمینه‌ای در مورد علل ایجاد قراردادهای هوشمند به دست آوریم.

در واقع قرارداد معمولی تعیین کننده توافق بین دو یا چند نفر است که آن‌ها را نسبت به متن قرارداد متعهد می‌کند. در این نوع قراردادها همواره یک واسطه برای تنظیم قراردادها نیاز است و این واسطه یا همان شخص ثالث برای پیگیری امورات مربوط به قرارداد و توافق طرفین، مبلغی را به عنوان کمیسیون دریافت می‌کند. از طرفی در قراردادهای معمولی و سنتی امکان حذف و یا تغییر قرارداد وجود دارد و حتی هر یک از طرفین می‌توانند تقلب را در قرارداد اعمال کرده و حتی زیر قولشان بزنند.

قراردادهای هوشمند

با توصیفاتی که در بالا ذکر کردیم، به خوبی می‌توان متوجه شد که چرا قراردادهای هوشمند به وجود آمده‌اند. این نوع قرارداده بدون دخالت شخص ثالث یا همان واسطه صورت می‌گیرند و بیشتر آن‌ها در بستر بلاک چین پیگیری می‌شوند تا به صورت همتا به همتا بین دو طرف معامله کننده انجام گیرند.

اگر بخواهیم کمی تخصصی‌تر به مفهوم قراردادهای هوشمند بپردازیم، می‌توانیم آن را پروتکلی بنامیم که توسط برنامه‌نویسان کدنویسی شده و در صورتی که تمام اجزای آن به خوبی انجام شود، به اجرا در می‌آید. شرط اصلی اجرای این قراردادها، کدنویسی درست و دقیق و اجرا در بستر مناسب و غیرمتمرکزی مانند بلاک چین است. معمولا برای برنامه نویسی در بستر بلاک چین اتریوم ETH از زبان سالیدیتی استفاده می کنند.

در این بستر تمامی اطلاعات بین اعضا توزیع شده و پس از انتشار هیچ گونه تغییر و دستکاری در آن‌ها انجام نمی‌شود. بنابراین قراردادهای هوشمند که در بستر بلاک چین انجام می‌گیرند، پس از نهایی شدن تغییر نمی‌کنند و طرفین نمی‌توانند زیر حرف خود بزنند و یا در شرایطی جعل و دستکاری در بندهای قرارداد اعمال کنند.

نحوه کارکرد قراردادهای هوشمند

برای اجرای این قراردادها شما ابتدا باید به مقدار موردنیاز کریپتوکارنسی به قرارداد هوشمند وارد کنید و پس از آن حق مالکیت و سایر مجوزها را در حساب کاربری خود دریافت نمایید. در این حالت دارایی‌ها و شرایط قراردادی که طرفین تعیین می‌کنند، کدگذاری می‌شوند و در بستر بلاک چین قرار می‌گیرند.

قراردادهای هوشمند با پیاده سازی در بستر بلاک چین و توزیع شدن بین تمامی اعضا یا همان نودها، نسخه یکسانی را در اختیار همگان قرار می‌دهند. همین موضوع باعث می‌شود تا جدای از فرایندهای پیچیده فنی و کدنویسی شده، امکان دستکاری و یا جوگیری از اجرای قرارداد وجود نداشته باشد.

مفاد لازم برای ایجاد قرارداد هوشمند

برای اینکه بتوانید در بستر بلاک چین قراردادی ایجاد کنید، نیاز به موارد زیر دارید:

موضوع قرارداد

برنامه باید به محصول و یا خدمات ذکرشده در قرارداد دسترسی داشته باشد تا بتواند به صورت خودکار این خدنات یا محصولات را در فرایند عرضه و تقاضا کنترل کند. به عنوان مثال اگر در بند قرارداد دسترسی طرف مقابل به یک فایل ذکر شده باشد، برنامه قرارداد هوشمند نیز باید به آن فایل دسترسی داشته باشد.

امضاي ديجيتال

تمامي شركت كنندگان در قراردادهاي هوشمند بايد از طريق كليدهاي خصوصي خود شراي قرارداد و توافق نامه آن را امضا كنند.

شرایط قرارداد

این شرایط در واقع بیان کننده دنباله دقیق از عملیاتی است که اگر حین فرایند به خوبی و به درستی رخ دهند، قرارداد هوشمند در نهایت به اجرا در می‌آيد. همچنین شرايط قرارداد بايد با برنامه نويسي مشخص شوند و شركت كنندگان بايستي آن را امضا كنند.

اوراكل

اوراكل در اصل يك سري اطلاعات خارجي را وارد قرارداد مي‌كند تا قرارداد هوشمند آن‌ها را بررسي و پردازش كند. به عنوان مثال اگر قرار است قرارداد هوشمند اطلاعات مربوط به هواشناسي را ارزيابي كند، اوراكل مي‌تواند يكي از سايت‌هاي مربوط به هواشناسي باشد.

پلتفرم انحصاري

قراردادهاي هوشمند به پلتفرم‌هاي خاصي در بشتر بلاك چين صادر مي‌شوند تا بين نودهاي اين پلتفرم انحصاري توزيع شوند.

تفاوت قرارداد هوشمند با قرارداد معمولي و سنتي

در حال حاضر هر چند قراردادهاي هوشمند در حال توسعه هستند، اما هنوز هم قراردادهاي سنتي در جهان رايج‌اند و ممكن است تا چند سال آينده جاي خود را به قراردادهاي هوشمند واگذار كنند. در قراردادهاي سنتي و معمولي واسطه يا همان شخص ثالث كميسيوني براي كارهاي دفتري و بازاريابي و غيره دريافت مي‌كنند تا به اين طريق تا زمان بسته شدن قرارداد بر روند كار نظارت كنند.

اين ميزان كميسيون براي فروشنده در بيشتر اوقات چندان خوشايند نيست و منجر به ضرر مالي براي او مي‌شود. اين در حالي است كه در قراردادهاي هوشمند شخص ثالثي براي پيگيري قرارداد و نظارت  بر روند كار وجود ندارد و تمامي مراحل در بستري غيرمتمركز و بدون دخالت اشخاص ديگر انجام مي‌شود.

مطلب پیشنهادی : بهترین بلاک چین برای ساخت NFT

به همين دليل برخي افراد قراردادهاي هوشمند را انقلابي در اين صنعت مي‌نامند كه در كوتاه مدت مي‌تواند كارآمدتر شود و مسئله اعتماد را نيز بين طرفين حل كند. روند قراردادهاي هوشمند به اين شيوه است كه مالكيت كالا، محصول و يا هر خدماتي در صورت ارسال مبلغ توافق شده در سيستم غيرمتمركز به خريدار منتقل مي‌شود و اين به اين معنا است كه حق مالكيت در سيستم قرارداد هوشمند ذخيره شده و بلافاصله پس از توافق به حساب فروشنده منتقل مي‌شود.

علاوه بر اين، تراكنش قرارداد هوشمند پس از نهايي شدن براي اعضاي بستر بلاك چين قابل مشاهده مي‌شود تا با اين راهكار جلوي هرگونه كلاهبرداري، دستكاري و جعل پس از اتمام مراحل قرارداد هوشمند، گرفته شود.

مزایای استفاده از قراردادهای هوشمند

بی‌شک موارد زیادی باعث شده تا محبوبیت قراردادهای هوشمند نسبت به قراردادهای سنتی و معمولی افزایش یابد که در این قسمت به شرح این مزایا می‌پردازیم:

حذف واسطه‌ها

در طول این نوشته به این مورد زیاد اشاره کردیم و این دقیقا یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که موجب جذب هرچه بیشتر کاربران به قراردادهای هوشمند شده است. مهم‌ترین ویژگی قراردادهای هوشمند حذف واسطه و خودمختار بودن فضای آن به شمار می‌آید. طوری که تنظیم و اجرای قراردادها تنها با یکسری کدنویسی و در بستر بلاک چین بدون شخص ثالث نهایی می‌شود.

امنیت

قراردادهای هوشمند با به اجرا در آمدن در بستر امن بلاک چین و سیستم رمزنگاری شده، احتمال هک شدن قرارداد هوشمند و به سرقت رفتن داده‌ها را حذف می‌کند. از این بابت می توان مطمئن بود که امنیت بلاک چین ضمانت شده است.

قابل اعتماد بودن

احتمال تقلب، جعل، دستکاری و گم شدن قرارداد و یا حتی فسخ آن با کمک سیستم رمزنگاری شده و بستر غیرمتمرکز و توزیع شده وجود ندارد.

کاهش هزینه

به دلیل اینکه در قراردادهای هوشمند هیچ شخص ثالثی دخالتی در پیگیری روند قرارداد ندارد و هیچ هزینه‌ای به دفاتر رسمی و یا بنگاه‌های معاملاتی پرداخت نمی‌شود، هزینه‌ها به حداقل خود کاهش می‌یابد.

کارآمد بودن

قراردادهای هوشمند علاوه بر این که موجب صرفه‌جویی هزینه‌ها می‌شوند، در صرفه‌جویی زمان و انرژی نیز تاثیرگذارند. به عبارتی دیگر این قراردادها بر روی کاغذ نوشته نمی‌شوند و نیازی به حمل و جابه‌جایی آن‌ها وجود ندارد. از طرفی برای امضای طرفین قرارداد هم نیازی به حضور فیزیکی طرفین در مکان خاصی مانند دفاتر رسمی یا بنگاه‌های معاملاتی نیست.

تنوع

با توجه به نوع معامله در بستر بلاک چین و قراردادهای هوشمند، می‌توان یکی از قراردادهای هوشمند را برحسب نیاز انتخاب کرد.

معایب قراردادهای هوشمند

در هر موضوعی اگر بنا به ذکر کردن مزایا باشد، بهتر است برای آشنایی بهتر معایب نیز ذکر شود. بدون شک قراردادهای هوشمند به دلیل نوظهور بودنشان معایبی نیز دارند که به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

رسمی نبودن

متاسفانه هیچ یک از نهادهای دولتی، سازمان‌ها و ارگان‌ها، قراردادهای هوشمند در بستر بلاک چین را به رسمیت نمی‌شناسند و همین موضوع موجب عدم استفاده این نهادها از قراردادهای هوشمند در مبادلات تجاری شده است.

خطای انسانی

از آن جایی که کدنویسی‌های قراردادهای هوشمند توسط برنامه‌نویسان صورت می‌گیرد، احتمال بروز خطا و روند قرارداد وجود دارد. از طرفی اشاره کردیم که فعالیت‌های بستر بلاک چین پس از توزیع بین نودها، غیرقابل تغییر هستند و اگر خطایی در این بین صورت گیرد، به هیچ عنوان امکان اصلاح قرارداد و رفع خطا وجود نخواهد داشت.

مطلب پیشنهادی : بهترین استیبل کوین برای سرمایه گذاری

هزینه بالای تنظیم

برنامه نویسان مبتدی با اصول کدنویسی قراردادهای هوشمند آشنا نیستد. لذا برای تنظیم قرارداد هوشمند باید سراغ برنامه نویسان حرفه‌ای و مسلط به حوزه قرارداد نویسی رفت.

مشکلات مربوط به اوراکل‌ها

منابع استناد اوراکل‌ها متمرکز هستند. بنابراین این احتمال وجود دارد که در قراردادهای بزرگ سیستم توسط یکی از طرفین هک شود و اطلاعات حین اجرای قرارداد به نفع آن شخص تغییر پیدا کند.

زیرسوال رفتن حریم خصوصی

هر چند انتشار مفاد قرارداد هوشمند برای تمامی اعضای شبکه (نودها) امنیت قرارداد را بالا می‌برد، اما این انتشار موجب زیرسوال رفتن حریم خصوصی طرفین قرارداد می‌شود.

نگاهی به کاربرد قراردادهای هوشمند در دنیای امروز

قراردادهای هوشمند یکی از محبوب‌ترین بخش‌های فناوری بلاک چین تا به اکنون هستند. مفهوم کلی کاربرد قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت باعث ایجاد انقلابی در نحوه زندگی امروزی و آینده ما خواهد شد. به عبارتی این نوع قراردادهای مبتنی بر بلاک چین در بلندمدت قدرت خارج کردن زندگی افراد، شرکت‌ها، کسب و کارها و غیره را از دستان موسساتی نظیر بانک‌ها را دارند؛ به طوری که می‌توان یکی از بهترین محصولات جانبی این فناوری را پتانسیل دموکراتیک‌تر کردن دنیای امروزی به شمار آورد.

لیست کاربرد قراردادهای هوشمند در بستر بلاک چین بسیار بلند است و این فناوری در صنایع و موارد مختلفی همچون بیمه، توسعه محصول، رای گیری، بهداشت و سلامت، معاملات همتا به همتا، زنجیره تامین، تحقیقات پزشکی و سایر حوزه‌ها بیشترین مزایا را برای صاحبان مشاغل و کسب و کارها خواهد داشت.