با گسترش استفاده از فناوری بلاکچین و قراردادهای هوشمند، شبکه اتریوم به عنوان یکی از پیشروان این حوزه به شدت مورد توجه قرار گرفته است. یکی از چالش‌های اصلی کاربران و توسعه‌دهندگان در این شبکه، هزینه‌های گس (Gas) است که برای اجرای تراکنش‌ها و قراردادهای هوشمند پرداخت می‌شود. گس، واحد اندازه‌گیری هزینه محاسباتی است که برای انجام عملیات در شبکه اتریوم ضروری است و نوسانات قیمت آن می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر هزینه‌های کلی کاربران داشته باشد.
در این میان، راهکارهای نوآورانه‌ای برای مدیریت و کاهش هزینه‌های گس ارائه شده‌اند که یکی از مهم‌ترین آنها گس توکن‌ها (Gas Tokens) هستند. گس توکن‌ها به کاربران این امکان را می‌دهند که از نوسانات قیمت گس بهره‌برداری کرده و هزینه‌های خود را بهینه‌سازی کنند.
این مقاله از بلاگ کیف پول من به بررسی جامع گس توکن‌ها، نحوه عملکرد آنها، مزایا و کاربردهای مختلف این ابزار در شبکه اتریوم می‌پردازد.
گس توکن چیست؟
برای درک بهتر مفهوم گس توکن (GAS Token)، ابتدا باید با مفهوم گس (Gas) و نقش آن در بلاک‌چین‌های مبتنی بر قراردادهای هوشمند آشنا شویم. گس واحدی از اندازه‌گیری محاسباتی در بلاک‌چین‌هایی مانند اتریوم است که برای اجرای تراکنش‌ها و قراردادهای هوشمند به کار می‌رود. هر عملیاتی که در شبکه اتریوم انجام می‌شود، نیازمند محاسباتی است که هزینه آن به صورت گس محاسبه می‌شود. این هزینه توسط کاربر پرداخت می‌شود و به ماینرها یا اعتبارسنج‌ها به عنوان پاداش ارائه می‌شود.
گس به دلایل متعددی اهمیت دارد. از جمله این دلایل می‌توان به مدیریت منابع محدود شبکه، جلوگیری از حملات اسپم و استفاده بی‌رویه از منابع، و اولویت‌بندی تراکنش‌ها اشاره کرد. کاربران می‌توانند با پرداخت گس بیشتر، تراکنش‌های خود را سریع‌تر به انجام برسانند، زیرا ماینرها معمولاً تراکنش‌هایی با کارمزد بالاتر را در اولویت قرار می‌دهند.
حالا که مفهوم گس را فهمیدیم، می‌توانیم به بررسی گس توکن (GAS Token) بپردازیم. گس توکن یک مفهوم در بلاکچین نئو (NEO) است که به طور خاص برای مدیریت هزینه‌های تراکنش و اجرای قراردادهای هوشمند در این شبکه طراحی شده است. در شبکه نئو، دو نوع توکن اصلی وجود دارد: NEO و GAS. توکن NEO به عنوان یک دارایی دیجیتال اصلی و توکن GAS به عنوان واحدی برای پرداخت هزینه‌های محاسباتی و تراکنش‌ها عمل می‌کند.
در شبکه نئو، توکن‌های NEO در طول زمان به دارندگان خود توکن‌های GAS تولید می‌کنند. این مکانیزم به عنوان یک نوع پاداش برای نگهداری توکن‌های NEO طراحی شده است. با استفاده از توکن‌های GAS، کاربران می‌توانند هزینه‌های محاسباتی مرتبط با اجرای قراردادهای هوشمند و تراکنش‌ها را پرداخت کنند. به عبارت دیگر، گس توکن به عنوان یک سوخت برای اجرای عملیات در شبکه نئو عمل می‌کند.
تفاوت اصلی بین گس در اتریوم و گس توکن در نئو این است که در اتریوم، گس یک واحد محاسباتی است که مستقیماً با اتر (ETH) پرداخت می‌شود، در حالی که در نئو، گس به صورت یک توکن مستقل (GAS) عمل می‌کند که از توکن‌های NEO تولید می‌شود. این تفاوت‌ها نشان‌دهنده رویکردهای مختلف بلاک‌چین‌ها در مدیریت هزینه‌های محاسباتی و تراکنش‌ها است.
نحوه کار گس توکن (GAS Token) چگونه است؟
در این بخش قصد داریم نحوه عملکرد GAS Token را به روشی ساده و بدون پیچیدگی‌های فنی توضیح دهیم. برای درک بهتر این موضوع، باید با دو مفهوم بازپرداخت گس (Gas Refund) و بازپرداخت ذخیره‌سازی (Storage Refund) در شبکه اتریوم آشنا شویم.
گاهی اوقات، تراکنش‌ها در شبکه اتریوم کمتر از مقدار پیش‌بینی‌شده گس مصرف می‌کنند. این حالت معمولاً در تراکنش‌های ساده که حداقل گس را مصرف می‌کنند، رخ نمی‌دهد. برای مثال، فرض کنید می‌خواهید یک تراکنش پیچیده انجام دهید، اما به دلایلی این تراکنش قبل از تکمیل، ناموفق می‌شود. در این حالت، گس مصرف‌شده کمتر از مقدار پرداخت‌شده است و مقدار باقی‌مانده گس به آدرس فرستنده تراکنش بازگردانده می‌شود. این مفهوم به عنوان بازپرداخت گس (Gas Refund) در شبکه اتریوم شناخته می‌شود و منطقی نیز به نظر می‌رسد.
مفهوم دوم بازپرداخت ذخیره‌سازی (Storage Refund) است. قراردادهای هوشمند در شبکه اتریوم داده‌هایی را ذخیره می‌کنند که همیشه در بلاکچین باقی می‌مانند. اتریوم برای تشویق توسعه‌دهندگان به کاهش داده‌های ذخیره‌شده و پاک کردن اطلاعات غیرضروری، مفهوم بازپرداخت ذخیره‌سازی را معرفی کرده است که می‌توان آن را به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های بازپرداخت گس در نظر گرفت.
دو تابع مهم در اتریوم به نام‌های SSTORE و SELFDESTRUCT برای بازپرداخت ذخیره‌سازی وجود دارند. تابع SSTORE با حذف داده‌های ذخیره‌شده و تابع SELFDESTRUCT با نابود کردن قرارداد هوشمند، موجب بازپرداخت گس می‌شوند.
بنابراین، دو نوع گس توکن وجود دارد. در نوع اول، با ایجاد (مینت) GAS Token، داده‌های بیشتری در قرارداد هوشمند ذخیره می‌شود و هنگام سوزاندن گس توکن با حذف داده‌ها، گس بازپرداخت می‌شود. در نوع دوم، با مینت گس توکن، یک قرارداد هوشمند ایجاد می‌شود و هنگام سوزاندن گس توکن، قرارداد هوشمند نابود می‌شود که نتیجه آن بازپرداخت گس است.
چه زمانی استفاده از گس توکن به صرفه است؟
هنگام استفاده از گس توکن‌ها، ما باید برای مینت کردن توکن (با نرخ گس در زمان مینت) و سوزاندن توکن (با نرخ گس در زمان سوزاندن) هزینه‌های گس را پرداخت کنیم؛ اما در مقابل، هنگام سوزاندن توکن، مقداری گس (با نرخ گس در زمان سوزاندن) به ما بازپرداخت می‌شود.
استفاده از گس توکن‌ها زمانی به صرفه است که تفاوت قابل توجهی بین نرخ گس در زمان مینت و نرخ گس در زمان سوزاندن وجود داشته باشد. به عبارت دیگر، هنگامی که شبکه خلوت است و نرخ گس پایین است، گس توکن‌ها را مینت کنیم و سپس در زمان شلوغی شبکه و با نرخ گس بالاتر، این توکن‌ها را بسوزانیم. در این حالت، اگرچه ما تعداد بیشتری گس پرداخت می‌کنیم، اما میزان اتر دریافتی از بازپرداخت گس با نرخ بالاتری محاسبه می‌شود و در نتیجه، سود بیشتری برای ما ایجاد می‌کند.
چگونه می‌توان از گس توکن‌ها برای کاهش هزینه‌های تراکنش‌های اتریوم استفاده کرد؟
استفاده از گس توکن‌ها یک راهکار هوشمندانه برای کاهش هزینه‌های تراکنش‌ها در شبکه اتریوم است. این فرایند شامل چند مرحله اصلی است که در ادامه توضیح داده می‌شود:
مینت گس توکن‌ها در زمان پایین بودن قیمت گس
مینت کردن (ایجاد) گس توکن‌ها زمانی انجام می‌شود که قیمت گس در شبکه اتریوم پایین است. در این مرحله، کاربران با ذخیره‌سازی داده‌هایی در قراردادهای هوشمند، گس مصرف می‌کنند و به ازای آن گس توکن دریافت می‌کنند.
چگونه مینت کنیم؟
- از قراردادهای هوشمند خاصی که برای مینت گس توکن‌ها طراحی شده‌اند استفاده می‌شود. این قراردادها داده‌هایی را در بلاکچین ذخیره می‌کنند که باعث مصرف گس می‌شود.
- در زمان‌های کم ترافیک شبکه، که قیمت گس پایین است، این عملیات انجام می‌شود تا هزینه‌ها به حداقل برسد.
ذخیره‌سازی گس توکن‌ها
پس از مینت کردن، گس توکن‌ها در کیف پول کاربر ذخیره می‌شوند. این توکن‌ها به عنوان ذخیره‌ای از گس ارزان قیمت برای استفاده در آینده عمل می‌کنند.
سوزاندن گس توکن‌ها در زمان بالا بودن قیمت گس
هنگامی که قیمت گس در شبکه اتریوم بالا می‌رود و کاربر نیاز به انجام تراکنش یا اجرای قرارداد هوشمند دارد، می‌تواند گس توکن‌ها را بسوزاند. سوزاندن گس توکن‌ها به معنای حذف داده‌های ذخیره‌شده در قرارداد هوشمند است که منجر به بازپرداخت گس می‌شود.
چگونه بسوزانیم؟
- در زمان‌های اوج ترافیک شبکه، که قیمت گس بالا است، کاربران با استفاده از قراردادهای هوشمند مربوطه، گس توکن‌ها را می‌سوزانند.
- این کار باعث می‌شود تا مقداری از گس مصرف‌شده بازپرداخت شود که می‌تواند برای انجام تراکنش‌ها استفاده شود.
بهینه‌سازی هزینه‌ها
با این روش، کاربران می‌توانند از گس توکن‌ها برای کاهش هزینه‌های گس در زمان‌های اوج تراکنش‌ها استفاده کنند. این فرآیند بهینه‌سازی هزینه‌ها به این صورت است که:
- در زمان‌های کم ترافیک و قیمت پایین گس، گس توکن‌ها را مینت کنید.
- در زمان‌های اوج ترافیک و قیمت بالای گس، گس توکن‌ها را بسوزانید و از بازپرداخت گس برای انجام تراکنش‌ها استفاده کنید.
مزایای استفاده از گس توکن‌ها
استفاده از گس توکن‌ها در شبکه اتریوم می‌تواند مزایای متعددی برای کاربران به همراه داشته باشد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین مزایای استفاده از گس توکن‌ها اشاره می‌کنیم:
کاهش هزینه‌های تراکنش
- صرفه‌جویی در هزینه‌ها: با مینت کردن گس توکن‌ها در زمان‌هایی که قیمت گس پایین است و استفاده از آنها در زمان‌هایی که قیمت گس بالا است، کاربران می‌توانند هزینه‌های خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهند.
- بهینه‌سازی هزینه‌ها: گس توکن‌ها به کاربران این امکان را می‌دهند که هزینه‌های گس خود را بهتر مدیریت و بهینه‌سازی کنند.
مدیریت نوسانات قیمت گس
- پایداری در هزینه‌ها: با استفاده از گس توکن‌ها، کاربران می‌توانند از نوسانات شدید قیمت گس در شبکه اتریوم جلوگیری کنند و هزینه‌های خود را در سطحی پایدار نگه دارند.
- برنامه‌ریزی مالی: کاربران می‌توانند با خرید گس توکن‌ها در زمان‌هایی که قیمت گس پایین است، برای تراکنش‌های آینده خود برنامه‌ریزی مالی بهتری داشته باشند.
انعطاف‌پذیری در انجام تراکنش‌ها
- انعطاف در زمان‌بندی: کاربران می‌توانند تراکنش‌های خود را در زمان‌هایی که برایشان مناسب‌تر است انجام دهند، بدون نگرانی از افزایش ناگهانی قیمت گس.
- افزایش سرعت تراکنش‌ها: در زمان‌هایی که شبکه شلوغ است و قیمت گس بالا می‌رود، کاربران می‌توانند با استفاده از گس توکن‌ها، تراکنش‌های خود را سریع‌تر و با هزینه کمتر انجام دهند.
تشویق به کارآمدی در ذخیره‌سازی داده‌ها
- بازپرداخت ذخیره‌سازی: گس توکن‌ها از مکانیزم بازپرداخت ذخیره‌سازی (Storage Refund) استفاده می‌کنند که باعث تشویق کاربران به حذف داده‌های غیرضروری از بلاکچین می‌شود. این امر می‌تواند به کاهش بار ذخیره‌سازی در شبکه کمک کند.
- پاک‌سازی داده‌های غیرضروری: با سوزاندن گس توکن‌ها، کاربران داده‌های غیرضروری را از بلاکچین حذف می‌کنند که می‌تواند به کارآمدتر شدن شبکه کمک کند.
مزایای اقتصادی برای توسعه‌دهندگان و DAppها
- کاهش هزینه‌های عملیاتی: توسعه‌دهندگان و برنامه‌های غیرمتمرکز (DApp) می‌توانند از گس توکن‌ها برای کاهش هزینه‌های عملیاتی خود استفاده کنند.
- افزایش کارایی: با استفاده از گس توکن‌ها، توسعه‌دهندگان می‌توانند قراردادهای هوشمند خود را با هزینه کمتر و بهره‌وری بیشتر اجرا کنند.
گس توکن‌ها ابزار موثری برای کاهش هزینه‌ها و مدیریت بهتر تراکنش‌ها در شبکه اتریوم هستند. با استفاده هوشمندانه از گس توکن‌ها، کاربران می‌توانند از نوسانات قیمت گس بهره‌برداری کنند، هزینه‌های خود را بهینه‌سازی کنند و از مزایای اقتصادی این روش بهره‌مند شوند. این توکن‌ها همچنین به بهبود کارایی شبکه و تشویق به پاک‌سازی داده‌های غیرضروری کمک می‌کنند، که در مجموع به نفع کل اکوسیستم اتریوم خواهد بود.
