بلاکچین به عنوان یک فناوری غیرمتمرکز، بر اساس مجموعه‌ای از قوانین مشخص کار می‌کند که تضمین‌کننده‌ی امنیت و صحت اطلاعات در شبکه هستند. یکی از مفاهیمی که در این ساختار مطرح می‌شود، بلاک یتیم (Orphan Block) است که نقش مهمی در فرآیند استخراج و تأیید تراکنش‌ها ایفا می‌کند. این بلاک‌ها زمانی ایجاد می‌شوند که دو ماینر به‌طور همزمان بلاکی را استخراج کرده و به شبکه ارسال می‌کنند، اما در نهایت تنها یکی از آن‌ها به عنوان بخشی از زنجیره‌ی اصلی پذیرفته می‌شود. درک مفهوم بلاک‌های یتیم و تأثیر آن‌ها بر شبکه، به شناخت بهتر مکانیزم‌های اجماع، امنیت و کارایی بلاکچین کمک می‌کند. در این مقاله از بلاگ کیف پول من به بررسی نحوه‌ی ایجاد این بلاک‌ها، تفاوت آن‌ها با بلاک‌های قدیمی و تأثیرات آن‌ها بر فرآیند استخراج خواهیم پرداخت.
بلاک یتیم چیست و چرا در بلاکچین معتبر نیست؟
در دنیای ارزهای دیجیتال، به‌ویژه بیت کوین، بلاک یتیم (Orphan Block) یا بلاک جدا شده، به بلاکی گفته می‌شود که با وجود داشتن اطلاعات معتبر، وارد زنجیره اصلی بلاکچین نمی‌شود. دلیل این اتفاق، رقابت بین استخراج‌کنندگان (ماینرها) برای اضافه کردن بلاک‌های جدید به بلاکچین است. هر بلاکچین، تنها یک زنجیره اصلی دارد که طولانی‌ترین و معتبرترین مسیر تراکنش‌ها را ثبت می‌کند. در صورتی که دو ماینر تقریباً همزمان بلاک جدیدی را استخراج کنند، تنها یکی از آن‌ها در زنجیره اصلی قرار می‌گیرد و بلاک دیگر کنار گذاشته می‌شود که به آن بلاک یتیم می‌گویند. با وجود این که این بلاک‌ها از نظر فنی معتبر هستند، اما چون در زنجیره اصلی قرار نمی‌گیرند، پاداشی به استخراج‌کننده آن‌ها تعلق نمی‌گیرد. این موضوع نشان می‌دهد که در شبکه بیت کوین، تنها بلاک‌هایی که در طولانی‌ترین زنجیره قرار می‌گیرند، به رسمیت شناخته می‌شوند و دیگر بلاک‌ها کنار گذاشته می‌شوند.
چگونه بلاک یتیم در بلاکچین ایجاد می‌شود؟
در شبکه بلاکچین، هر بلاک باید توسط نودهای شبکه تأیید و به زنجیره اصلی اضافه شود. اما گاهی اوقات شرایطی پیش می‌آید که چندین ماینر به‌طور همزمان یک بلاک معتبر را تولید می‌کنند. از آنجایی که ارتباط بین نودها با کمی تأخیر انجام می‌شود، ممکن است برخی از آن‌ها در ابتدا بلاک خاصی را بپذیرند، در حالی که گروه دیگری از نودها بلاک دیگری را معتبر بدانند. این اختلاف موقت باعث شکل‌گیری یک انشعاب در زنجیره می‌شود. برای حل این وضعیت، شبکه از الگوریتم اثبات کار (Proof of Work) استفاده می‌کند. در این فرآیند، بلاکی که دارای قدرت پردازشی بیشتری باشد و نودهای بیشتری آن را تأیید کرده باشند، به‌عنوان بلاک معتبر شناخته شده و در زنجیره اصلی باقی می‌ماند. در مقابل، بلاکی که توسط تعداد کمتری از نودها پذیرفته شده است، کنار گذاشته می‌شود و به آن بلاک یتیم (Orphan Block) گفته می‌شود. نکته مهم این است که بلاک یتیم از نظر ساختاری و محتوایی کاملاً معتبر است، اما به دلیل انتخاب شبکه، از زنجیره اصلی حذف می‌شود. این مکانیزم به حفظ امنیت و یکپارچگی شبکه کمک کرده و از وقوع حملات احتمالی جلوگیری می‌کند.
سرنوشت بلاک‌های یتیم پس از حذف از زنجیره اصلی
بلاک‌های یتیم، پس از کنار گذاشته شدن از بلاکچین، مستقیماً حذف نمی‌شوند، بلکه به طور موقت در فضایی به نام «استخر بلاک یتیم» نگهداری می‌شوند. این استخر، مجموعه‌ای از بلاک‌هایی است که به دلایل مختلف به زنجیره اصلی افزوده نشده‌اند. با این حال، ذخیره این بلاک‌ها در استخر یتیم همیشگی نیست. هدف از این فرآیند، بررسی و اعتبارسنجی دوباره بلاک‌هاست تا در صورتی که شرایط لازم را داشته باشند، امکان اضافه شدن آن‌ها به شبکه وجود داشته باشد. در غیر این صورت، این بلاک‌ها به‌طور کامل از شبکه حذف می‌شوند. این روند به حفظ یکپارچگی و امنیت بلاکچین کمک می‌کند و مانع از ایجاد انشعابات ناخواسته در شبکه می‌شود.
پاداش بلاک‌های یتیم و تفاوت آن در بیت‌کوین و اتریوم
در فرآیند استخراج بلاک، اولین ماینری که یک بلاک معتبر را تأیید کند، پاداش دریافت می‌کند. این بلاک جدید تمام اطلاعات مربوط به تراکنش‌های قبلی را ثبت کرده و به زنجیره اصلی متصل می‌شود. اما زمانی که یک بلاک به‌عنوان بلاک یتیم شناخته شود، در اغلب شبکه‌های بلاکچینی مانند بیت‌کوین، هیچ پاداشی به ماینر تعلق نمی‌گیرد. با این حال، در شبکه اتریوم شرایط متفاوت است. بلاک‌های یتیم در اتریوم با عنوان «بلاک‌های آنکل» (Uncle Blocks) شناخته می‌شوند و برخلاف بیت‌کوین، به این بلاک‌ها پاداش‌هایی تعلق می‌گیرد. دلیل این رویکرد، افزایش امنیت شبکه، کاهش تأخیر در پردازش تراکنش‌ها و ایجاد انگیزه برای ماینرها است. بسیاری از استخراج‌کنندگان بر این باورند که عدم دریافت پاداش برای بلاک‌های یتیم در بیت‌کوین، عادلانه نیست، زیرا زمان و منابع محاسباتی صرف شده، بدون جبران باقی می‌ماند.
تفاوت بلاک‌های یتیم و بلاک‌های قدیمی در بلاکچین
در دنیای بلاکچین، بلاک‌های یتیم و بلاک‌های قدیمی دو مفهوم متفاوت هستند که هر کدام نقشی خاص در شبکه دارند. بلاک‌های قدیمی، بلاک‌هایی هستند که قبلاً در زنجیره اصلی ثبت شده‌اند اما ممکن است به دلایلی مانند فورک شدن شبکه از مسیر اصلی جدا شوند. این بلاک‌ها همچنان در دسترس هستند و اطلاعات آن‌ها قابل بازیابی است. در مقابل، بلاک‌های یتیم، بلاک‌هایی هستند که به دلیل تأخیر در انتشار یا رقابت بین ماینرها، نتوانسته‌اند در زنجیره اصلی جای بگیرند و در نتیجه، به‌طور کامل از شبکه حذف می‌شوند. برخلاف بلاک‌های قدیمی که همچنان بخشی از تاریخچه بلاکچین محسوب می‌شوند، بلاک‌های یتیم معمولاً هیچ اثری در زنجیره باقی نمی‌گذارند و دیگر به آن‌ها دسترسی وجود ندارد. در نهایت، تفاوت کلیدی این دو بلاک در نحوه ثبت و ماندگاری آن‌ها در بلاکچین است. بلاک‌های قدیمی ممکن است همچنان ارزش بررسی داشته باشند، در حالی که بلاک‌های یتیم عملاً کنار گذاشته می‌شوند و دیگر قابل استفاده نیستند.
سخن پایانی
بلاک یتیم یکی از چالش‌های شبکه‌های بلاکچینی است که زمانی رخ می‌دهد که دو ماینر به طور همزمان بلاکی را استخراج می‌کنند، اما تنها یکی از آن‌ها به زنجیره اصلی اضافه می‌شود. این بلاک‌ها از نظر فنی معتبر هستند، اما به دلیل انتخاب الگوریتم اجماع و اولویت‌بندی زنجیره طولانی‌تر، از شبکه حذف می‌شوند. در بیت‌کوین، بلاک‌های یتیم هیچ پاداشی برای استخراج‌کنندگان ندارند، اما در شبکه اتریوم، نسخه‌ای از این بلاک‌ها به نام "بلاک آنکل" شناخته می‌شود که برای افزایش امنیت شبکه و کاهش تأخیرها، پاداش دریافت می‌کنند. درک نحوه شکل‌گیری و مدیریت بلاک‌های یتیم اهمیت زیادی دارد، زیرا این فرآیند می‌تواند بر سرعت پردازش تراکنش‌ها، امنیت شبکه و حتی انگیزه ماینرها برای ادامه فعالیت تأثیر بگذارد. با پیشرفت فناوری بلاکچین، بسیاری از شبکه‌ها به دنبال بهینه‌سازی الگوریتم‌های خود برای کاهش تعداد بلاک‌های یتیم و بهبود عملکرد کلی سیستم هستند.
