آیا تاکنون نگاه دقیقی به قیمت یک توکن در صرافی‌های متمرکز مثل بایننس و کوین‌بیس و قیمت همان توکن در صرافی‌های غیرمتمرکز مثل UniSwap یا 1inch داشته‌اید؟! تفاوت قیمت یک توکن در صرافی‌های مختلف همواره سوال برانگیز بوده و باید دانست که علت تفاوت قیمت در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز در موضوعاتی مثل خطا در سیستم یا فرصتی ساده برای کسب سود خلاصه نمی‌شود! بلکه بازتابی از تفاوت‌های عمیق در ساختار این دو نوع صرافی ارز دیجیتال است. باتوجه به اهمیت این موضوع، ما در این مقاله از بلاگ کیف پول من به دنبال بررسی علت تفاوت قیمت در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز هستیم تا به طور شفاف به شما نشان دهیم که چه عواملی در ایجاد چنین شکاف قیمتی مؤثر هستند و چرا باید دید خود را از بحث عرضه و تقاضا فراتر ببریم؛ پس با ما همراه باشید.
صرافی متمرکز چیست؟
صرافی ارز دیجیتال متمرکز (Centralized Exchange) در اصل پلتفرمی بوده که توسط یک شرکت خاص مدیریت می‌شود و معامله‌گران باید برای انجام اموری مثل خرید و فروش ارز دیجیتال یا نگهداری رمزارزهای خود، باید به این صرافی اعتماد کنند. احراز هویت در اینگونه از صرافی‌ها لازم بوده و دارایی‌ها به ولت منتقل می‌شود تا امکان معامله فراهم شود.
عمده صرافی‌های مشهور فعال در فضای کریپتوکارنسی مثل بایننس، کیف پول من و غیره در دسته صرافی‌های متمرکز قرار می‌گیرند که عموماً دارای سرعت بالا در انجام معاملات، رابط کاربری ساده و آیتم‌های متنوع برای واریز و برداشت هستند.
نحوه قیمت‌گذاری توکن‌ها در صرافی متمرکز (CEX)
در صرافی‌های ارز دیجیتال متمرکز، قیمت هر توکن بر مبنای میزان عرضه و تقاضا در بازار آن صرافی صورت می‌پذیرد. به بیان ساده‌تر، هرچه یک توکن خریداران بیشتری داشته باشد روند قیمتی صعودی به خود خواهد گرفت. بالعکس، هرچه تعداد فروشندگان توکن موردنظر بیشتر باشد، روند قیمت نزولی شده و بازار خرسی رقم خواهد خورد.
در بحث علت تفاوت قیمت در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز باید توجه داشت که صرافی‌های متمرکز به دلیل دارا بودن حجم معاملات بالا و تعداد کاربران میلیونی، دارای قیمت‌هایی نزدیک به میانگین جهانی هستند. وجود دفتر سفارش (Order Book) در این صرافی‌ها موجب می‌شود تا معاملات رمزارزی با سرعت و دقت بالاتری انجام گیرد و قیمت‌ها به صورت لحظه‌ای به‌روزرسانی می‌شوند.
صرافی غیرمتمرکز چیست؟
صرافی ارز دیجیتال غیرمتمرکز (Decentralized Exchange)، در اصل پلتفرم معاملاتی بوده که بدون وجود یک نهاد مرکزی برای نظارت و کنترل، به فعالیت خود ادامه می‌دهد. در چنین صرافی‌هایی، معامله‌گران به شکل مستقیم و با کمک قراردادهای هوشمند با همدیگر به معامله می‌پردازند.
در واقع برای استفاده از خدمات صرافی‌های غیرمتمرکز نیازی به احراز هویت از سوی کاربران نبوده و این خود کاربران هستند که کنترل کامل دارایی‌های خود را در اختیار دارند. این ویژگی موجب می‌شود تا صرافی‌های متمرکز انتخاب مناسبی برای آن دسته از معامله‌گرانی باشند که به حریم خصوصی اهمیت بیشتری می‌دهند.
نحوه قیمت‌گذاری توکن‌ها در صرافی غیرمتمرکز (DEX)
قیمت‌گذاری توکن‌ها در صرافی‌های غیرمتمرکز برمبنای مکانیزمی به نام بازارساز خودکار (AMM) صورت می‌پذیرد. در چنین سیستمی، قیمت هر توکن براساس نسبت توکن‌های موجود در استخرهای نقدینگی محاسبه و تعیین می‌شود. به بیان بهتر، هرچه نقدینگی در یک جفت رمزارز بیشتر باشد، قیمت آن‌ها پایدارتر خواهد بود. در زمان انجام معاملات، نسبت این توکن‌ها تغییر می‌کند و این تغییر نسبت است که قیمت جدید را تعیین خواهد کرد. به همین دلیل است که در موضوع علت تفاوت قیمت در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز، مسئله حجم نقدینگی و تعداد معاملات انجام گرفته در DEX برجسته می‌شود.
علت تفاوت قیمت در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز
تغییر قیمت‌ها در بازار رمزارزها امر رایجی است؛ اما باید دانست که این تغییرات تحت تأثیر عوامل متعددی رخ می‌دهد. یکی از مهم‌ترین عوامل، نوع صرافی انتخابی شما برای انجام معاملات رمزارزی است؛ اما سوال اصلی اینجاست که علت تفاوت قیمت در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز در چیست؟ این مسئله به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که در ادامه به بررسی جامع این علت‌ها می‌پردازیم:
اختلاف در سطح نقدینگی
یکی از مهم‌ترین دلایلی که موجب تفاوت قیمت در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز شده، تفاوت و اختلاف در سطح نقدینگی آن‌هاست. صرافی‌های متمرکز به دلیل برخورداری از تعداد بالای تریدرها، همواره میزان نقدینگی بالاتری دارند و حجم قابل توجهی از پول و توکن در چنین صرافی‌هایی در گردش است. این نقدینگی بالا موجب می‌شود تا حتی انجام معاملات حجیم نیز تغییر قابل توجهی بر روی قیمت‌ها نداشته باشد.
در نقطه مقابل، صرافی غیرمتمرکز قرار گرفته که عموماً دارای میزان نقدینگی کمتری است. از آنجایی که معاملات در این صرافی به شکل مستقیم بر روی شبکه بلاکچین و با کمک بازارساز خودکار صورت می‌پذیرد، این خحم پایین نقدینگی موجب می‌شود تا قیمت‌ها نوسانات بیشتری داشته باشند و سفارش‌های معاملاتی بزرگ نیز تغییرات محسوسی بر روی قیمت‌ها برجای بگذارند.
در نتیجه، علت تفاوت قیمت در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز تا حد قابل توجهی به سطح نقدینگی این دو نوع صرافی ارتباط دارد. نقدینگی پایین موجب می‌شود تا اندازه معاملات بر روی قیمت تأثیر بگذارد و در نهایت، قیمت متفاوتی برای یک توکن در صرافی‌های مختلف نمایش داده شود.
کارمزدها و هزینه‌های تراکنش
از دیگر دلایل مهمی که موجب تفاوت قیمت میان صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز شده می‌توان به ساختار متفاوت کارمزدها و هزینه‌های تراکنش در این دو نوع صرافی ارز دیجیتال اشاره کرد. در صرافی‌های متمرکز، کارمزد به شکل درصدی تعیین‌شده از قبل، از هر معامله دریافت می‌شود. البته این صرافی‌ها به دلیل آن که تراکنش‌ها را به صورت Off-chain و خارج از بلاکچین انجام می‌دهند، دارای هزینه پایین‌تر و سرعت بالاتری هستند و کاربران نیز به هنگام استفاده از آن‌ها معمولاً متحمل پرداخت هزینه گس (Gass Fee) نمی‌شوند.
در نقطه مقابل، معامله‌گران در صرافی‌های غیرمتمرکز به شکل مستقیم با قراردادهای هوشمند در تعامل هستند و برای هرگونه اقدامی نظیر تأیید، برداشت یا سواپ باید هزینه گس پرداخت کنند. این هزینه متناسب با میزان ازدحام و شلوغی شبکه بلاکچین می‌تواند بسیار بالا باشد. از طرفی وجود موضوعی به نام اسلیپیج (Slippage) موجب می‌شود تا قیمت نهایی معامله با آنچه در اول کار نمایش داده شده بود، متفاوت باشد.
تفاوت در سازوکار قیمت‌گذاری
در بحث علت تفاوت قیمت در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز، بیش از هرچیزی باید بر روی تفاوت در سازوکار قیمت‌گذاری این صرافی‌ها متمرکز شد. در صرافی‌های متمرکز، قیمت هر رمزارز متناسب با سفارشات ثبت شده در دفتر سفارشات و تعاملات مستقیم فروشندگان و خریداران محاسبه و تعیین می‌شود. این شیوه سنتی، با تطبیق سفارش‌های موجود در دفتر سفارشات، قیمت بازار را به صورت لحظه‌ای به‌روز می‌کند.
به بیان ساده‌تر، قیمت‌ها در صرافی‌های متمرکز تحت تأثیر حجم معاملات، رفتار معامله‌گران و سفارش‌های باز قرار دارد. این درحالیست که در صرافی‌های غیرمتمرکز، برای تعیین قیمت به سراغ مدل بازارساز خودکار (AMM) رفته‌اند. در این مدل، قیمت‌ها برمبنای فرمول‌های ریاضی و موجودی استخرهای نقدینگی تعیین می‌شود. هرچه در استخر نقدینگی جفت رمزارز، یک توکن بیشتر خریداری شود، قیمت آن نسبت به توکن مقابل افزایش پیدا می‌کند.
در واقع، صرافی‌های غیرمتمرکز به جای این که قیمت‌های را برمبنای میزان عرضه و تقاضا مستقیم در نظر بگیرند، بیشتر به نسبت دارایی‌ها در استخرهای نقدینگی وابسته هستند و همین موضوع موجب می‌شود تا قیمت‌ها در این نوع خاص از صرافی‌ها نوسانات بیشتری داشته باشد.
تفاوت در کاربران و حجم معاملات
نوع کاربران و حجم معاملات نیز می‌تواند از جمله دلایلی باشد که تفاوت قیمت در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز را رقم می‌زند. صرافی‌های متمرکز به لحاظ تعداد کاربران در اغلب موارد، دست بالاتر را دارند و از معامله‌گران خرد گرفته تا تریدرهای حرفه‌ای در این نوع از صرافی‌ها فعالیت دارند. این تعداد بالای کاربران نیز موجب شده تا حجم معاملات در صرافی‌های متمرکز بالاتر باشد و قیمت‌ها با دقت بیششتری نسبت به تغییرات بازار مورد تنظیم قرار بگیرند.
از طرفی، حضور نهادهای بزرگ و بازارگردان‌ها نیز به حفظ این تعادل قیمت کمک شایانی می‌کند. در طرف دیگر ماجرا، صرافی غیرمتمرکز قرار گرفته که عموماً دارای تعداد کاربران کمتری است. علت این موضوع در این واقعیت نهفته است که استفاده از خدمات صرافی‌های DEX به دانش فنی بیشتری نیاز دارد. پایین بودن تعداد کاربران به پایین بودن حجم معاملات در این صرافی‌ها منتهی شده که عامل اصلی در تغییرات شدید قیمت است.
تأخیر زمانی و نوسانات بازار
آخرین موردی که در بحث علت تفاوت قیمت در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز باید به آن اشاره کنیم، تأخیر زمانی در پردازش تراکنش‌ها و همچنین نوسانات لحظه‌ای بازار است. در صرافی‌های متمرکز، معاملات به شکل برون‌زنجیره‌ای انجام می‌گیرد و همین موضوع باعث بالاتر رفتن سرعت و آنی شدن پردازش سفارش‌ها می‌شود.
اما در صرافی‌های غیرمتمرکز، معاملات رمزارزی کاملاً به شکل مستقیم بر روی شبکه بلاکچین انجام می‌گیرد و برای ثبت هر تراکنش در شبکه نیاز به تأیید در بلاکچین وجود دارد. این فرآیند در اغلب موارد ممکن است بین چند ثانیه تا چند دقیقه به طول انجامد (بویژه در زمان‌هایی که ازدحام شبکه بلاکچین بالاست). در همین بازه زمانی کوتاه، احتمال تغییر در قیمت وجود دارد و همین مسئله موجب تفاوت قیمت مورد انتظار و قیمت نهایی معامله می‌شود.
آیا تفاوت قیمت در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز به معنای عدم شفافیت است؟
تفاوت قیمت در صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز لزوماً به معنای وجود تقلب یا نبود شفافیت کافی نیست. این اختلاف قیمت‌ها عمدتاً به دلیل تفاوت در میزان نقدینگی، حجم معاملات، زیرساخت‌ها و سازوکارهای تعیین قیمت در هر دو نوع صرافی ارز دیجیتال است. در واقع این ساختار خاص صرافی است که قیمت‌ها را تعیین می‌کند و نباید همواره آن را به دید دستکاری در قیمت‌ها نگاه کرد. حالا به نظر شما کدام صرافی انتخاب مناسب‌تری برای شماست؟ نظرات خود را برای ما بنویسید.
