چگونه Web3 می‌تواند مالکیت داده‌ها را به کاربران بازگرداند؟

دنیای اینترنت در حال ورود به یک دوران جدید است؛ دوران Web3. اگرچه Web3 هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد، اما وعده‌های بزرگی را در خصوص آزادی، امنیت و کنترل بیشتر به کاربران می‌دهد. یکی از مهم‌ترین وعده‌های Web3، بازگرداندن مالکیت داده‌ها به خود کاربران است. در Web2، که اینترنت بر پایه پلتفرم‌های متمرکز و شرکت‌های بزرگ ساخته شده، داده‌های کاربران در دست عده‌ای محدود قرار دارد. این وضعیت باعث می‌شود که افراد نتوانند به‌طور کامل از اطلاعات خود بهره‌برداری کنند و حریم خصوصی آن‌ها به راحتی نقض شود.
Web3 با استفاده از فناوری‌هایی مانند بلاکچین، قراردادهای هوشمند و ذخیره‌سازی غیرمتمرکز، به کاربران این امکان را می‌دهد که داده‌های خود را کنترل کرده و از آن‌ها به‌طور مستقیم و بدون نیاز به واسطه‌ها بهره‌برداری کنند. این مدل نه تنها به امنیت بیشتر و حفظ حریم خصوصی کمک می‌کند، بلکه قدرت بیشتری به کاربران می‌دهد تا تصمیمات خود را در خصوص داده‌های شخصی‌شان بگیرند. در این مقاله از بلاگ کیف پول من به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که چگونه Web3 می‌تواند مالکیت داده‌ها را به کاربران بازگرداند و چه تحولی در دنیای دیجیتال و اینترنت به‌وجود آورد.

Web3 چیست و چگونه کار می‌کند؟

برای درک تأثیرات Web3 بر مالکیت داده‌ها، ابتدا باید مفهوم این فناوری نوظهور را به‌طور دقیق بشناسیم. Web3، که به عنوان نسل سوم اینترنت شناخته می‌شود، تحول عظیمی در نحوه تعاملات آنلاین و مدیریت داده‌ها به‌وجود می‌آورد. برخلاف Web2 که در آن داده‌ها و اطلاعات کاربران در سرورهای متمرکز ذخیره می‌شوند و تحت کنترل شرکت‌های بزرگ قرار دارد، Web3 به‌طور اصولی بر اساس اصول غیرمتمرکزسازی و خودمختاری بنا شده است.
در Web3، داده‌ها در شبکه‌های توزیع‌شده ذخیره می‌شوند و کاربران می‌توانند خودشان مالک و کنترل‌کننده اطلاعات خود باشند. این داده‌ها از طریق فناوری بلاکچین ثبت می‌شوند، که به‌طور امن و غیرقابل تغییر در سراسر شبکه پخش می‌شود. در این سیستم، کاربران نه تنها می‌توانند داده‌های خود را کنترل کنند، بلکه می‌توانند به‌طور مستقیم و بدون واسطه از آن‌ها بهره‌برداری کنند.
یکی از اجزای اصلی Web3، قراردادهای هوشمند هستند که امکان اجرای خودکار توافقات بین کاربران را فراهم می‌آورند. این قراردادها بدون نیاز به واسطه‌های متمرکز، تعاملات امن و شفاف را ممکن می‌سازند. به عنوان مثال، اگر شما بخواهید یک معامله انجام دهید، قرارداد هوشمند به‌طور خودکار شرایط معامله را بررسی کرده و بدون نیاز به شخص ثالث، آن را اجرا می‌کند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که اعتماد در Web3 بسیار بیشتر از Web2 باشد.
در این فضای غیرمتمرکز، هویت خودمختار یا Self-Sovereign Identity به‌وجود می‌آید، که به هر فرد این امکان را می‌دهد که کنترل کامل بر هویت دیجیتال خود داشته باشد. این یعنی شما می‌توانید داده‌های شخصی خود را به‌طور کامل مدیریت کنید و تصمیم بگیرید که کدام اطلاعات را با دیگران به اشتراک بگذارید و کدام را مخفی نگه دارید.

چالش‌های مالکیت داده در Web2

در دنیای امروز، Web2 همچنان به عنوان اصلی‌ترین مدل اینترنتی در حال فعالیت است. در این فضا، پلتفرم‌های بزرگ و متمرکز مثل فیس‌بوک، گوگل، توییتر و دیگر شرکت‌های فناوری اطلاعات، داده‌های کاربران را جمع‌آوری، ذخیره و تحلیل می‌کنند. این داده‌ها از جمله اطلاعات شخصی، فعالیت‌های آنلاین و ترجیحات مصرفی، به منبعی برای سودآوری تبدیل شده‌اند. با این حال، استفاده متمرکز از داده‌ها در Web2 باعث بروز مشکلات جدی برای کاربران و جامعه آنلاین شده است.

1. تمرکزگرایی و عدم کنترل بر داده‌ها: در مدل Web2، شرکت‌های بزرگ که مالک این پلتفرم‌ها هستند، کنترل کامل بر داده‌های کاربران دارند. این بدان معناست که کاربران هیچ‌گونه نظارت یا کنترلی بر نحوه استفاده از اطلاعات شخصی خود ندارند. به‌عنوان مثال، بسیاری از پلتفرم‌ها داده‌های شخصی کاربران را برای اهداف تبلیغاتی یا فروش به دیگر شرکت‌ها به اشتراک می‌گذارند. این روند می‌تواند منجر به نقض حریم خصوصی و سوءاستفاده از داده‌های شخصی کاربران شود.
2. نقص‌های امنیتی و هک‌های مکرر: یکی دیگر از مشکلات اصلی Web2، وقوع حملات سایبری و نقض‌های امنیتی است که معمولاً در پلتفرم‌های بزرگ رخ می‌دهد. در این مدل، چون داده‌ها در سرورهای متمرکز ذخیره می‌شوند، اگر هکرها به این سرورها دسترسی پیدا کنند، می‌توانند حجم عظیمی از داده‌های شخصی کاربران را سرقت کنند. موارد متعددی از هک و نقض امنیت داده‌ها در تاریخچه Web2 وجود دارد که نگرانی‌های امنیتی را افزایش داده است.
3. نقص در شفافیت و اطلاع‌رسانی: در Web2، کاربران معمولاً هیچ‌گونه اطلاعات دقیقی در مورد نحوه جمع‌آوری، ذخیره‌سازی و استفاده از داده‌های خود توسط پلتفرم‌ها ندارند. حتی در مواردی که سیاست‌های حفظ حریم خصوصی منتشر می‌شود، اغلب این سیاست‌ها به‌طور واضح و شفاف توضیح داده نمی‌شوند و کاربران نمی‌توانند به‌راحتی از آنها استفاده کنند. این فقدان شفافیت باعث بی‌اعتمادی به پلتفرم‌های آنلاین و نگرانی در مورد حریم خصوصی می‌شود.
4. نقض حقوق کاربران: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات Web2، نقض حقوق کاربران است. بسیاری از پلتفرم‌ها برای استفاده از داده‌های کاربران از روش‌هایی استفاده می‌کنند که به نفع خودشان است، بدون اینکه نظر یا رضایت کاربران را جلب کنند. به عنوان مثال، در مواقعی که پلتفرم‌ها تغییراتی در سیاست‌های خود اعمال می‌کنند یا از داده‌های کاربران استفاده می‌کنند، هیچ‌گونه اخطار یا اجازه‌گیری از کاربران صورت نمی‌گیرد.

چگونه Web3 مالکیت داده‌ها را به کاربران باز می‌گرداند؟

یکی از اصلی‌ترین وعده‌های Web3 این است که می‌تواند به کاربران این امکان را بدهد که مالکیت داده‌های خود را دوباره به دست آورند. در Web2، داده‌ها به‌طور عمده در سرورهای متمرکز پلتفرم‌های مختلف ذخیره می‌شوند و در کنترل شرکت‌های بزرگ قرار دارند. این در حالی است که در Web3، به لطف فناوری‌های نوین مانند بلاکچین و قراردادهای هوشمند، کاربران قادر خواهند بود تا کنترل کامل بر داده‌های خود داشته باشند. در این بخش، به بررسی نحوه تحقق این وعده خواهیم پرداخت.

1. هویت خودمختار (Self-Sovereign Identity): در Web3، مفهوم هویت خودمختار به‌وجود می‌آید که به کاربران این امکان را می‌دهد که کنترل کامل بر هویت دیجیتال خود داشته باشند. در این مدل، دیگر نیازی به نهادهای متمرکز مانند دولت‌ها یا پلتفرم‌های آنلاین برای تأسیس هویت نیست. به‌عبارت دیگر، کاربران می‌توانند داده‌های هویتی خود را در بلاکچین ذخیره کرده و تنها خودشان تصمیم بگیرند که چه اطلاعاتی را به اشتراک بگذارند. این نوع هویت دیجیتال، به‌شدت بر حریم خصوصی کاربران تأکید دارد و از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری می‌کند.
2. قراردادهای هوشمند برای مدیریت دسترسی به داده‌ها: یکی از مهم‌ترین قابلیت‌های Web3 استفاده از قراردادهای هوشمند است. قراردادهای هوشمند به کاربران این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به واسطه‌ها، به‌طور مستقیم و خودکار، شرایط دسترسی به داده‌های خود را تعیین کنند. این قراردادها می‌توانند به‌صورت شفاف و بدون تغییر در بلاکچین اجرا شوند، و از آنجا که هیچ نهاد مرکزی در این روند دخیل نیست، این سیستم بسیار امن و قابل اعتماد است.
3. ذخیره‌سازی غیرمتمرکز داده‌ها: در Web3، دیگر نیازی به ذخیره‌سازی متمرکز داده‌ها در سرورهای واحد نیست. داده‌ها به‌جای ذخیره‌سازی در سرورهای متمرکز، در شبکه‌های توزیع‌شده و غیرمتمرکز مانند IPFS (InterPlanetary File System) ذخیره می‌شوند. این روش، علاوه بر افزایش امنیت و کاهش ریسک هک‌های متمرکز، باعث می‌شود که کاربران بتوانند کنترل بیشتری بر داده‌های خود داشته باشند و حتی مالکیت کامل آنها را در اختیار بگیرند.
4. پاداش‌دهی و کسب درآمد از داده‌ها: یکی از مهم‌ترین مزایای Web3 این است که کاربران می‌توانند از داده‌های خود درآمدزایی کنند. با استفاده از مدل‌های اقتصادی مبتنی بر بلاکچین، کاربران می‌توانند تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند داده‌های خود را به دیگران بفروشند یا در ازای آن پاداش دریافت کنند. این روش برخلاف مدل‌های Web2 است که در آن شرکت‌ها از داده‌های کاربران کسب درآمد می‌کنند، بدون اینکه خود کاربران سهمی از این درآمد داشته باشند.
5. حریم خصوصی و امنیت بیشتر: در Web3، به دلیل استفاده از فناوری‌های رمزنگاری پیشرفته، امنیت داده‌ها به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. از آنجا که داده‌ها به‌صورت رمزنگاری شده و توزیع‌شده ذخیره می‌شوند، احتمال دسترسی غیرمجاز به اطلاعات شخصی کاربران بسیار کم می‌شود. این ویژگی، به‌ویژه برای کاربران نگران از نقض حریم خصوصی در پلتفرم‌های متمرکز، جذاب است.

جدول مقایسه بین Web2 و Web3

مزایای مالکیت داده‌ها در Web3

مالکیت داده‌ها در Web3 نه تنها به کاربران امکان کنترل بیشتر بر اطلاعات شخصی خود را می‌دهد، بلکه مزایای زیادی را به همراه دارد که بهبود تجربه آنلاین و تعاملات دیجیتال را به‌طور کلی ممکن می‌سازد. در این بخش، به بررسی برخی از مهم‌ترین مزایای این مدل خواهیم پرداخت.

1. افزایش حریم خصوصی و امنیت: در Web3، به دلیل استفاده از بلاکچین و رمزنگاری پیشرفته، داده‌ها به‌طور ایمن و غیرقابل تغییر در شبکه‌های توزیع‌شده ذخیره می‌شوند. این روش به کاربران این اطمینان را می‌دهد که اطلاعات شخصی آنها در معرض خطر قرار نخواهد گرفت و هیچ‌گونه دسترسی غیرمجاز به داده‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود. برخلاف مدل‌های Web2 که در آن داده‌ها در سرورهای متمرکز ذخیره می‌شوند و در معرض هک و سوءاستفاده قرار دارند، Web3 به‌واسطه غیرمتمرکز بودن خود امنیت بیشتری را برای کاربران فراهم می‌آورد.
2. کنترل کامل بر داده‌ها: یکی از بزرگ‌ترین مزایای Web3، امکان کنترل کامل کاربران بر داده‌های خود است. در سیستم‌های Web2، شرکت‌ها و پلتفرم‌ها بر داده‌های کاربران تسلط دارند و از آن‌ها برای تبلیغات و سودآوری استفاده می‌کنند. اما در Web3، کاربران می‌توانند به‌طور کامل مالک داده‌های خود باشند و تصمیم بگیرند که چه اطلاعاتی را به اشتراک بگذارند و چه اطلاعاتی را مخفی نگه دارند. این ویژگی باعث می‌شود که افراد بیشتر احساس امنیت و کنترل داشته باشند.
3. امکان کسب درآمد از داده‌ها: Web3 این امکان را به کاربران می‌دهد که از داده‌های خود درآمدزایی کنند. به‌جای اینکه پلتفرم‌ها از داده‌های کاربران بهره‌برداری کرده و درآمد کسب کنند، خود کاربران می‌توانند در ازای اشتراک‌گذاری داده‌های خود با دیگران، پاداش دریافت کنند. این ویژگی نه تنها باعث ایجاد فرصت‌های اقتصادی جدید برای کاربران می‌شود، بلکه به آن‌ها این امکان را می‌دهد که از داده‌های شخصی خود به‌عنوان یک دارایی ارزشمند بهره‌برداری کنند.
4. افزایش شفافیت در دسترسی به داده‌ها: در Web3، تمامی تعاملات و دسترسی‌ها به داده‌ها به‌صورت شفاف و قابل‌ردیابی در بلاکچین ثبت می‌شوند. این ویژگی باعث می‌شود که کاربران از نحوه استفاده از داده‌های خود آگاه باشند و بتوانند در هر زمان بررسی کنند که چه کسی به داده‌های آن‌ها دسترسی داشته است. این شفافیت، به‌ویژه برای کاربرانی که نگران استفاده غیرمجاز از داده‌هایشان هستند، بسیار مفید و جذاب است.
5. حذف واسطه‌ها و کاهش هزینه‌ها: در سیستم‌های Web2، بسیاری از تعاملات و تبادلات نیاز به واسطه‌ها دارند که هزینه‌های اضافی را به کاربران تحمیل می‌کنند. اما در Web3، به‌واسطه استفاده از قراردادهای هوشمند و بلاکچین، بسیاری از واسطه‌ها حذف می‌شوند و این باعث کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت تراکنش‌ها می‌شود. کاربران می‌توانند به‌طور مستقیم و بدون نیاز به واسطه، با یکدیگر تعامل داشته باشند، که این امر نه تنها هزینه‌ها را کاهش می‌دهد بلکه به‌طور چشمگیری تجربه کاربری را بهبود می‌بخشد.

چالش‌ها و موانع پیش‌رو

اگرچه Web3 پتانسیل بالایی برای بازگرداندن مالکیت داده‌ها به کاربران و ایجاد یک اینترنت غیرمتمرکز دارد، اما پیاده‌سازی آن با چالش‌ها و موانعی همراه است که باید برطرف شوند تا این فناوری به‌طور کامل به جریان اصلی تبدیل شود. در این بخش به برخی از مهم‌ترین چالش‌ها و موانع پیش‌روی Web3 خواهیم پرداخت.

1. مشکلات فنی و مقیاس‌پذیری: یکی از چالش‌های اصلی در Web3، مقیاس‌پذیری است. شبکه‌های بلاکچین که هسته اصلی Web3 را تشکیل می‌دهند، هنوز با مشکلاتی در زمینه پردازش حجم بالای تراکنش‌ها مواجه هستند. به‌طور خاص، بسیاری از بلاکچین‌ها مانند بلاکچین اتریوم در مقیاس‌های بزرگ، با کاهش سرعت تراکنش‌ها و افزایش هزینه‌ها روبه‌رو می‌شوند. این مشکلات فنی باید حل شوند تا Web3 بتواند به‌طور مؤثر در مقیاس جهانی عمل کند و کاربران بیشتری را جذب کند.
2. مسائل قانونی و نظارتی: در حالی که Web3 به دنبال ایجاد فضایی غیرمتمرکز است، بسیاری از قوانین و مقررات دولتی هنوز در برابر این فناوری مقاومت دارند. به‌ویژه در مواردی مانند حریم خصوصی داده‌ها، شفافیت مالی و رعایت قوانین ضد پول‌شویی، بلاکچین‌ها و قراردادهای هوشمند با چالش‌های قانونی مواجه هستند. برخی کشورها هنوز چارچوب‌های قانونی مشخصی برای مدیریت ارزهای دیجیتال و قراردادهای هوشمند ندارند و این امر می‌تواند مانعی جدی برای پذیرش گسترده Web3 باشد.
3. پذیرش عمومی و فرهنگ‌سازی: یکی دیگر از چالش‌های Web3، پذیرش عمومی است. بسیاری از کاربران هنوز با فناوری‌های Web3 آشنا نیستند و استفاده از آن‌ها برای عموم مردم پیچیده و گیج‌کننده است. به‌ویژه موضوعاتی مانند کیف پول‌های دیجیتال، بلاکچین و قراردادهای هوشمند ممکن است برای بسیاری از کاربران غیرتخصصی دشوار و مبهم به نظر برسد. بنابراین، آموزش و فرهنگ‌سازی برای کاربران در مورد نحوه استفاده از Web3 ضروری است.
4. عدم وجود زیرساخت‌های مناسب: اگرچه Web3 وعده اینترنتی غیرمتمرکز را می‌دهد، اما زیرساخت‌های فعلی اینترنت به‌طور عمده برای Web2 طراحی شده‌اند و برای پشتیبانی از Web3 به‌ویژه در زمینه ذخیره‌سازی غیرمتمرکز، به‌روزرسانی‌های اساسی نیاز دارند. این نیاز به تغییرات و سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات است که ممکن است زمان‌بر و هزینه‌بر باشد.

آینده مالکیت داده‌ها با Web3

با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد Web3 و توانایی آن در بازگرداندن مالکیت داده‌ها به کاربران، آینده این فناوری می‌تواند به‌طور چشمگیری دنیای دیجیتال را تغییر دهد. در این بخش، به بررسی آینده مالکیت داده‌ها در Web3 و نقشی که این فناوری در تحول اینترنت ایفا خواهد کرد، خواهیم پرداخت.

1. تحول در مدل‌های اقتصادی و درآمدزایی: یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های Web3، تغییر در نحوه درآمدزایی از داده‌ها است. در حال حاضر، در Web2، پلتفرم‌ها و شرکت‌های بزرگ از داده‌های کاربران برای سودآوری استفاده می‌کنند. اما در Web3، کاربران می‌توانند داده‌های خود را کنترل کرده و در ازای اشتراک‌گذاری داده‌ها با دیگران، پاداش دریافت کنند. این مدل جدید می‌تواند به کاربران این امکان را بدهد که از اطلاعات شخصی خود به‌عنوان دارایی‌های ارزشمند استفاده کنند و به این ترتیب به ایجاد یک مدل اقتصادی جدید در فضای آنلاین کمک کند.
2. افزایش شفافیت و اعتماد در اینترنت: در Web3، چون تمامی تراکنش‌ها و تعاملات به‌طور شفاف و غیرقابل تغییر در بلاکچین ثبت می‌شوند، کاربران می‌توانند به‌طور کامل از نحوه استفاده از داده‌های خود آگاه شوند. این شفافیت می‌تواند به اعتماد عمومی در فضای دیجیتال افزوده و باعث شود که کاربران بیشتر به پلتفرم‌های آنلاین اعتماد کنند. همچنین، با توجه به ویژگی‌های امنیتی بلاکچین، احتمال سوءاستفاده و نقض حریم خصوصی به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد.
3. پذیرش گسترده Web3 و تغییرات فرهنگی: پذیرش Web3 به‌طور طبیعی به زمان نیاز دارد. با این حال، با توجه به مزایای فراوانی که Web3 به کاربران و کسب‌وکارها ارائه می‌دهد، پیش‌بینی می‌شود که این فناوری به‌زودی به جریان اصلی اینترنت تبدیل شود. برای رسیدن به این هدف، نیاز است که فرهنگ استفاده از Web3 در میان کاربران و کسب‌وکارها رواج یابد. به‌ویژه، آموزش و آگاهی‌رسانی در مورد نحوه استفاده از فناوری‌های Web3، مانند کیف پول‌های دیجیتال، قراردادهای هوشمند و بلاکچین، نقش مهمی در پذیرش عمومی این فناوری خواهد داشت.
4. نقش Web3 در دموکراتیزه‌سازی اینترنت: یکی از بزرگ‌ترین وعده‌های Web3، دموکراتیزه‌سازی اینترنت است. در Web2، اینترنت تحت سلطه چندین شرکت بزرگ و پلتفرم‌های متمرکز است. این شرکت‌ها با جمع‌آوری داده‌ها و کنترل تعاملات آنلاین، به‌طور غیرمستقیم تعیین‌کننده تجربه آنلاین کاربران هستند. اما Web3 این امکان را فراهم می‌کند که اینترنت به‌طور غیرمتمرکز و مستقل از کنترل شرکت‌های بزرگ عمل کند. این امر نه تنها به حفظ حریم خصوصی و امنیت کاربران کمک می‌کند، بلکه به دموکراتیک‌تر شدن اینترنت و کاهش تمرکز قدرت در دستان تعداد محدودی از شرکت‌ها نیز منجر خواهد شد.
5. توسعه زیرساخت‌های Web3: برای تحقق اهداف بلندمدت Web3، توسعه زیرساخت‌های فنی و شبکه‌های بلاکچین به‌طور مداوم ضروری است. در حال حاضر، بسیاری از شبکه‌های بلاکچین با مشکلات مقیاس‌پذیری و هزینه‌های بالا مواجه هستند. اما با پیشرفت‌های جدید در فناوری‌های لایه دوم (Layer 2) و پروتکل‌های جدید، به‌زودی شاهد تحولات بزرگی در زمینه سرعت و هزینه تراکنش‌ها خواهیم بود. این تحولات، باعث می‌شود که Web3 به‌طور گسترده‌تری در سطح جهانی مورد استفاده قرار گیرد.

نتیجه‌گیری

Web3 با وعده بازگرداندن مالکیت داده‌ها به کاربران و ایجاد یک اینترنت غیرمتمرکز، به یکی از پیشروترین فناوری‌ها تبدیل شده است. این فناوری، با استفاده از ابزارهایی مانند بلاکچین، قراردادهای هوشمند و هویت خودمختار، قادر است بسیاری از مشکلات موجود در مدل Web2 را حل کند و تجربه‌ای امن، شفاف و کنترل‌شده‌تر را برای کاربران فراهم آورد. اگرچه Web3 هنوز در مراحل اولیه پذیرش خود قرار دارد و با چالش‌هایی همچون مقیاس‌پذیری، مسائل قانونی و پذیرش عمومی مواجه است، اما آینده‌ای روشن در انتظار آن است.
مالکیت داده‌ها در Web3، نه‌تنها به کاربران کنترل بیشتری بر اطلاعات شخصی خود می‌دهد، بلکه فرصتی برای کسب درآمد از داده‌ها و کاهش هزینه‌ها از طریق حذف واسطه‌ها را فراهم می‌کند. در نهایت، Web3 به دموکراتیزه‌سازی اینترنت و فراهم آوردن فرصتی برای افراد و کسب‌وکارها برای استفاده مستقیم و امن از داده‌ها کمک خواهد کرد.