سواد مالی چیست؟

در دنیای امروز که امور مالی با شتاب قابل توجهی به سمت پیچیدگی بیشتر حرکت می‌کنند، توانایی درک و مدیریت مؤثر امور مالی شخصی به یک مهارت کلیدی تبدیل شده است. این مهارت کلیدی تحت عنوان سواد مالی شناخته می‌شود و به معنای درک مفاهیم و مهارت‌های مالی نظیر سرمایه‌گذاری، بودجه‌بندی، برنامه‌ریزی مالی و مواردی از این دست است.
برخورداری از سواد مالی موجب می‌شود تا اشخاص قادر به اتخاذ تصمیمات هوشمندانه‌تری در حوزه امور مالی باشند و با فاصله گرفتن از بدهی‌های غیرضروری، به اهداف مالی بلندمدت خود دست پیدا کنند. با این اوصاف، سواد مالی نه تنها برای موفقیت فردی، بلکه برای پایداری اقتصادی جامعه نیز بسیار مهم است.
با توجه به اهمیت درک سواد مالی و ارتقا آن، ما این مقاله از بلاگ کیف پول من را به بررسی چیستی سواد مالی، اهمیت آن و همچنین راه‌های ارتقا سواد مالی اختصاص داده‌ایم؛ پس با ما همراه باشید.

سواد مالی چیست؟

در یک تعریف ساده از سواد مالی (Financial Literacy) می‌توان آن را توانایی درک و استفاده مؤثر از مهارت‌های گوناگون مالی نظیر مدیریت مالی شخصی، بودجه‌بندی و سرمایه‌گذاری معرفی کرد. برخورداری از چنین مهارت‌هایی، پایه‌ای محکم برای داشتن رابطه هوشمندانه با سرمایه فراهم می‌کنند. به بیان بهتر، هر چه زودتر یادگیری مهارت‌های مرتبط با سواد مالی را آغاز کنید، به همان اندازه آینده مالی موفق‌تری در پیش‌رو خواهید داشت.
نداشتن سواد مالی در دنیایی که محصولات و خدمات مالی به شکلی گسترده در جامعه دچار تحول می‌شوند، می‌تواند تجربیات تلخی را برای شما رقم بزند. تحقیقات ثابت کرده آن دسته از افرادی که دارای سواد مالی خوبی هستند، کمتر در معرض کلاهبرداری‌های مالی قرار می‌گیرند و این مورد یکی از صدها مزایایی است که برخورداری از سواد مالی برای زندگی مالی شما به ارمغان می‌آورد.
در یک کلام، سواد مالی به معنای درک شناختی مفاهیم و مهارت‌های مالی مثل مالیات، وام‌گیری، سرمایه‌گذاری و غیره است. نبود چنین مهارت‌هایی، بی‌سوادی مالی تعبیر می‌شود؛ موضوعی که براساس آمار سازمان تنظیم مقررات صنعت مالی (FINRA)، حدود 66 درصد از جمعیت ایالات متحده آمریکا گرفتار آن است! در دنیایی که با اموری مثل وام‌های دانشجویی، وام مسکن، کارت‌های اعتباری، سرمایه‌گذاری، بیمه سلامت و غیره مواجه هستیم، ارتقا سطح سواد مالی بسیار مهم است.

پیامدهای بی‌سوادی مالی

نداشتن سواد مالی ممکن است شما را به لبه پرتگاه‌های سهمگین بدهی‌های سنگین، عدم آمادگی برای آینده، سطح اعتبار پایین و خطر ورشکستگی بکشاند. بی‌سوادی مالی عامل اصلی قربانی شدن اشخاص در طرح‌های کلاهبرداری است؛ جرمی که این روزها بسیار شایع شده است. برای این که با پیامدهای بی‌سوادی مالی بهتر آشنا شوید، کافیست نگاهی به آمار و ارقام رسمی زیر داشته باشید:

• بدهی وام‌های دانشجویی در آمریکا بیش از 1.5 تریلیون دلار برآورد شده که بر دوش بیش از 44 میلیون نفر سنگینی می‌کند.
• بدهی کارت‌های اعتباری به رکورد 1.04 تریلیون دلار رسیده است.
• مجموعه بدهی خانوارهای آمریکایی حدود 12.58 تریلیون دلار برآورد شده است.

حال سوال اینجاست که آیا اگر این افراد دارای سواد مالی بودند، در چنین پرتگاه خطرناکی قرار می‌گرفتند؟! طبیعتاً خیر! وقتی سواد مالی داشته باشید، از دانش و اعتماد به نفس لازم برای مدیریت، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری مؤثر سرمایه برای خود و اعضای خانواده برخوردار خواهید بود.

دامنه سواد مالی

سواد مالی باید هم برای استراتژی‌های مالی کوتاه‌مدت و هم برای استراتژی‌های بلند مدت مورد استفاده قرار بگیرد. سواد مالی تحت تأثیر عواملی مثل سن، افق زمانی سرمایه‌گذاری و سطح تحمل ریسک قرار دارد. از طرفی فرد باید تأثیر مالیات بر تصمیات سرمایه‌گذاری خود را بداند. سواد مالی موجب می‌شود تا اشخاص از وام مسکن، وام دانشجویی، بیمه سلامت و حساب‌های سرمایه‌گذاری شخصی استفاده مسئولانه‌تری داشته باشند.
البته توجه داشته باشید که دامنه سواد مالی صرفاً در امور سنتی مثل بودجه‌بندی خانوار، مدیریت و پرداخت بدهی‌ها، درک بهره مرکب و ارزش زمانی پول خلاصه نشده و همزمان با ظهور ابزارهای مالی نوین مثل کیف پول‌های دیجیتال و مواردی از این دست، به‌روز شده است.

اجزای کلیدی در سواد مالی

براساس گزارش‌های سال 2022 بانک مرکزی ایالات متحده، حدود 28 درصد از مردم این کشور هیچ پس‌اندازی برای ایام بازنشستگی خود ندارند. از میان افراد غیربازنشسته، فقط 31 درصد معتقدند که در مسیر درستی برای پس‌انداز بازنشستگی قرار دارند و 63 درصد از افرادی که پس‌انداز بازنشستگی دارند، در تصمیم‌گیری‌های مالی خود دچار شک و تردید هستند. این در حالی است که داشتن سواد مالی درست موجب پرهیز از اشتباهات مالی پرهزینه، آمادگی برای شرایط اضطراری مالی و ایجاد اعتماد به نفس در تصمیم‌گیری‌های مالی می‌شود.

اصول پنجگانه‌ای که موجب می‌شود تا در حوزه سواد مالی عملکرد بهینه‌ای داشته باشید، عبارتند از:

1. بودجه‌بندی: بودجه‌بندی سرمایه و پول در 3 قسمت اصلی خلاصه می‌شود: برطرف کردن نیاز، سرمایه‌گذاری و پس‌انداز. ایجاد تعادل میان این 3 دسته به افراد کمک می‌کند تا درآمد خود را به شکل اصولی مدیریت کنند و به امنیت و رفاه مالی دست پیدا کنند. 2 قانون محبوب برای بودجه‌بندی عبارتند از:

• قانون 50/ 20/ 30: 50 درصد برای نیازهای روزمره، 20 درصد برای پس‌انداز و 30 درصد برای سرمایه‌گذاری و اهداف مالی
• قانون 70/ 20/ 10: 70 درصد برای هزینه‌های روزمره، 20 درصد برای پس‌انداز، 10 درصد برای سرمایه‌گذاری و اهداف مالی

2. سرمایه‌گذاری: برای کسب سواد مالی، یادگیری مفاهیم کلیدی در سرمایه‌گذاری نظیر نرخ بهره، سطوح قیمت‌ها، تنوع‌بخشی، کاهش ریسک و شاخص‌های اقتصادی بسیار ضروری است. آگاهی از این مفاهیم موجب می‌شود تا فرد تصمیمات هوشمندانه‌تری در سرمایه‌گذاری اتخاذ کرده و درآمد بیشتری کسب کند.
3. وام‌گیری: تقریباً هر فردی در طول زندگی نیاز به گرفتن وام پیدا می‌کند. برای این کار باید با مفاهیمی همچون بهره مرکب، ارزش زمانی پول، دوره‌های بازپرداخت و ساختار وام به خوبی آشنا باشید. درک اصولی این مفاهیم می‌تواند تأثیرات مهمی بر فشار مالی بلندمدت احتمالی برجای گذاشته و آن را کاهش دهد.
4. مالیات: آشنایی با انواع مالیات و نحوه تأثیر آن بر درآمد خالص افراد برای ارتقا سطح سواد مالی لازم است. منابع درآمدی متنوع مثل درآمد شغلی، سرمایه‌گذاری، اجاره، ارث و درآمدهای غیرمنتظره، هر یک مشمول مالیات‌های متفاوتی هستند. آگاهی از نرخ‌های مالیاتی مختلف، ثبات اقتصادی ایجاد کرده و عملکرد مالی فرد را با مدیریت بهتر درآمد افزایش می‌دهد.
5. مدیریت مالی شخصی: مهم‌ترین بخش سواد مالی را مدیریت مالی شخصی شکل داده که شامل ترکیبی از کلیه اجزای گفته شده در فوق است. با ایجاد تعادل میان این اصول می‌توان امنیت مالی را تضمین کرد، سرمایه‌گذاری و پس‌انداز را افزایش داد و میزان بدهی و وام‌گیری را کاهش داد.

اهمیت ارتقای سطح سواد مالی

اهمیت ارتقا سطح سواد مالی در مزایایی است که این سواد برای رفاه زندگی ما انسان‌ها به ارمغان می‌اورد. این مزایا به شرح زیر هستند:

• مدیریت مؤثرتر پول و بدهی
• استرس و اضطراب مالی کمتر
• توانایی در اتخاذ تصمیمات مالی بهتر
• کاهش هزینه‌ها از طریق کنترل دقیق‌تر
• آمادگی بیشتر برای رسیدن به اهداف مالی
• توانایی در تنظیم بودجه ساختارمند و موثر
• تصمیم‌گیری هوشمندانه‌تر در انتخاب بیمه، وام، سرمایه‌گذاری

6 راهکار موثر برای بهبود سواد مالی

فرقی نمی‌کند که در کجای مسیر مالی خود قرار گرفته‌اید، 6 راهکار گفته شده در زیر می‌تواند به بهبود مهارت‌های سواد مالی شما کمک کند تا راحت‌تر بتوانید به اهداف کوتاه مدت و بلندمدت خود دست پیدا کنید:

عضویت در خبرنامه‌های مالی

برای دریافت اخبار مالی رایگان در ایمیل خود می‌توانید در خبرنامه‌های مالی معتبر عضو شوید. این کار به شما این امکان را می‌دهد تا موضوعات متنوعی را بررسی کرده و از دیدگاه کارشناسان درباره رویدادهای جاری و روندهای مالی شخصی بهره‌مند شوید. به عنوان مثال می‌توان به خبرنامه Smart Strategies اشاره کرد که با ثبت نام در آن، محتوای تخصصی منتشر شده در این خبرنامه را دریافت خواهید کرد.

گوش دادن به پادکست‌های مالی

پادکست‌ها نیز روش خوبی برای دریافت اطلاعات مالی در حین انجام کارهای روزمره، خرید یا حتی پیاده‌روی هستند. با استفاده از اپلیکیشن‌های پادکست و سرویس‌های پخش موسیقی می‌توانید به پادکست‌هایی با موضوعات مورد علاقه خود گوش دهید و مطالب مهمی را از متخصصان مالی در راستای ارتقا سطح سواد مالی خود بیاموزید.  با استفاده از پادکست‌ها حتی می‌توانید نکات کاربردی در زمینه مدیریت پول، توضیحات ساده درباره مفاهیم مالی و راه‌هایی مؤثر برای آموزش امور مالی به خانواده را یاد بگیرید.

مطالعه کتاب‌هایی در رابطه با مدیریت امور مالی شخصی

اگر اهل مطالعه هستید، گزینه‌ها و آیتم‌های زیادی برای یادگیری درباره امور مالی شخصی وجود دارد. با مراجعه به فهرست کتاب‌های برتر مالی از منابعی مانند Insider، می‌توانید بهترین کتاب‌ها برای آموزش بودجه‌بندی، پس‌انداز، تسویه بدهی، راهنمای سرمایه‌گذاری برای مبتدی‌ها و راهکارهایی برای ساختن ثروت را پیدا کنید. از جمله کتاب‌هایی که می‌توانند به ارتقا سطح سواد مالی اشخاص کمک کنند، عبارتند از:

• «پدر پولدار، پدر بی‌پول» اثر رابرت کیوساکی
• «روانشناسی پول» اثر مورگان هاوزل
• «ثروتمندترین مرد بابل» اثر جورج کلاسون 

استفاده از شبکه‌های اجتماعی

براساس نظرسنجی Forbes Advisor در سال 2023، حدود 79 درصد از افراد بین 18 تا 41 سال، برای دریافت اطلاعات مالی به شبکه‌های اجتماعی محبوبی همچون یوتیوب، ردیت و ایکس و غیره رجوع می‌کنند. شما هم می‌توانید با دنبال کردن متخصصان مالی در شبکه‌های اجتماعی موردعلاقه خود، به مقالات مفیدی دسترسی داشته باشید و بخشی از وقت خود را به دیدن ویدئوهای مرتبط با آموزش امور مالی اختصاص دهید. همچنین می‌توانید در گروه‌های فیسبوکی یا تلگرامی مرتبط با مدیریت امور مالی شخصی عضو شده و با دیگران به تبادل نظر و منابع بپردازید. 

تنظیم بودجه

کلیه توصیه‌های مالی متخصصان زمانی می‌تواند بر زندگی شما اثر خوبی برجای بگذارد که بدانید هر ماه پول خود را در کجا خرج می‌کنید. با استفاده از فایل‌های اکسل ساده یا اپلیکیشن‌های وب، شروع به پیگیری درآمد و هزینه‌های ماهانه خود کنید. تنظیم بودجه به شما کمک می‌کند تا الگوهای هزینه‌ای خود را به خوبی بشناسید و متوجه شوید که درآمد شما به چه چیزهای تخصیص یافته است. با رسیدن به این سطح از آگاهی، می‌توانید جاهایی که نیاز به صرفه‌جویی دارند را شناسایی و پول بیشتری را به سمت اهداف مالی مهم خود سوق دهید.

مشورت با متخصصان مالی

یک متخصص مالی می‌تواند همراه خوبی برای ارتقا سطح سواد مالی شما باشد. کارشناسان و متخصصان می‌توانند به سوالات شما در زمینه مسائل روزمره یا موضوعات مالی پیچیده‌تر به خوبی پاسخ دهند. همکاری با متخصصان مالی در بررسی وضعیت مالی فعلی‌تان به شما کمک می‌کند تا برنامه‌ای جامع برای دستیابی به اهداف مالی خود تنظیم کنید و در مسیر درستی به حرکت خود ادامه دهید.

منابع معتبر خارجی برای آموزش سواد مالی

اگر به دنبال منابع انگلیسی زبان در حوزه ارتقا سطح سواد مالی خود هستید، می‌توانید به سراغ منابع معتبر زیر بروید:

یادگیری سواد مالی؛ سرمایه‌گذاری بر روی دانش مالی

آگاهی، قدرت است و سواد مالی همان قدرتی است که می‌تواند آینده شما را شکل دهد! سواد مالی از این پتانسیل برخوردار است که کیفیت زندگی شما را دگرگون کند و در دنیای امروز، یادگیری سواد مالی و ارتقا سطح آن باید از اولویت‌های اصلی زندگی هر شخصی باشد.
با سرمایه‌گذاری مستمر در حوزه آموزش مدیریت امور مالی، استفاده از منابع آموزشی و اجرای توصیه‌های کارشناسان می‌توان گام‌های محکمی را در مسیر دستیابی به استقلال مالی، آرامش روانی و رفاه پایدار برداشت. حال به نظر شما چه راهکارهای دیگری به غیر از آنچه که در این مقاله به آن اشاره شد، می‌توان برای ارتقا سطح سواد مالی در نظر گرفت؟ نظرات خود را برای ما بنویسید.