مقایسه استانداردهای NFT: ERC-721 در برابر ERC-1155

وقتی از NFT حرف می‌زنیم، اولین چیزی که به ذهن می‌رسد «منحصربه‌فرد بودن» است. هر NFT مثل یک اثر هنری یا یک کارت کلکسیونی دیجیتال است که نمونه دیگری ندارد. اما پشت صحنه این دارایی‌های خاص، چیزی به نام استاندارد توکن وجود دارد؛ مجموعه قوانینی که مشخص می‌کند این توکن‌ها چگونه ساخته شوند، چه ویژگی‌هایی داشته باشند و چطور در شبکه جابه‌جا شوند.
در ابتدای کار، بیشتر توکن‌ها بر پایه استاندارد ERC-20 ایجاد می‌شدند؛ استانداردی که برای ارزهای دیجیتال معمولی مثل دای (DAI) یا یونی‌سواپ (UNI) طراحی شده بود و همه دارایی‌ها را «قابل‌تعویض» در نظر می‌گرفت. یعنی هر واحد ارز دیجیتال ارزش برابر با دیگری داشت، درست مثل اسکناس‌های یک دلاری.
اما با ظهور NFTها، نیاز به استانداردی تازه احساس شد. اینجا بود که ERC-721 وارد میدان شد و امکان ساخت توکن‌های کاملاً یکتا را فراهم کرد؛ چیزی که باعث انفجار دنیای کلکسیون‌های دیجیتال و آواتارهای شخصی شد.
حالا استاندارد جدیدتری به نام ERC-1155 هم پا به عرصه گذاشته که ویژگی‌های پیشرفته‌تری دارد و بسیاری آن را رقیب جدی ERC-721 می‌دانند. همین موضوع باعث شده پرسش مهمی مطرح شود: «برای پروژه‌های NFT، کدام استاندارد انتخاب بهتری است؟ ERC-721 یا ERC-1155؟»
در این مقاله از بلاگ کیف پول من به بررسی کامل این دو استاندارد، تفاوت‌ها، کاربردها و حتی استانداردهای جدیدتر NFT می‌پردازیم تا انتخاب درست برای شما ساده‌تر شود.

تاریخچه‌ای کوتاه از NFTها

اینکه چرا انتخاب بین دو استاندارد ERC-721 و ERC-1155 به موضوعی چالش‌برانگیز تبدیل شده، سؤال خیلی‌هاست. در حالی‌که هنوز هم بسیاری از پروژه‌های NFT از استاندارد ERC-721 استفاده می‌کنند، دلیل اصلی این سردرگمی به گذشته برمی‌گردد.
در ابتدا، اکوسیستم اتریوم نیاز چندانی به استاندارد جدید نداشت. همه چیز حول قابلیت قراردادهای هوشمند می‌چرخید؛ همان ویژگی منحصربه‌فردی که اتریوم را از سایر بلاکچین‌ها متمایز می‌کرد. ساخت یک شبکه بلاکچینی به همراه یک توکن ERC-20 نسبتاً ساده بود و همین موضوع زمینه‌ساز شکل‌گیری پروژه‌های بزرگی مثل کریپتو دات کام (Crypto.com) و استیبل‌کوین یواس‌دی‌سی (USDC) متعلق به شرکت سیرکل (Circle) شد.
اما نقطه عطف زمانی رخ داد که توسعه‌دهندگان متوجه شدند قراردادهای هوشمند می‌توانند فراتر از توکن‌های قابل‌تعویض به کار گرفته شوند. برخلاف این توکن‌ها که مانند اسکناس‌های دلار کاملاً مشابه و قابل جایگزینی هستند، توکن‌های غیرقابل‌تعویض (NFT) امکان شناسایی منحصربه‌فرد هر دارایی را فراهم کردند. همین ویژگی راه را برای ده‌ها کاربرد جدید باز کرد؛ از آثار هنری دیجیتال گرفته تا آیتم‌های درون بازی و زمین‌های مجازی.
به همین دلیل، هر دو استاندارد ERC-721 و ERC-1155 جایگاه و کاربردهای خاص خودشان را دارند. درک ویژگی‌های منحصربه‌فرد هرکدام به شما کمک می‌کند تصمیم بگیرید کدام استاندارد برای پروژه NFT شما مناسب‌تر است.

استاندارد توکن ERC-721 چیست؟

استاندارد ERC-721 نقطه شروع انقلاب NFTها بود. پیش از معرفی آن، بیشتر دارایی‌های دیجیتال بر پایه استاندارد ERC-20 ساخته می‌شدند و همگی ویژگی مشترک داشتند: قابل‌تعویض بودن. یعنی هر واحد از آن‌ها دقیقاً مثل دیگری ارزش داشت، درست مثل اسکناس‌های یک دلاری. اما ERC-721 همه چیز را تغییر داد؛ این استاندارد برای اولین‌بار امکان ساخت توکن‌های کاملاً منحصربه‌فرد را فراهم کرد، چیزی که اساس دنیای NFTها را شکل داد.
شهرت ERC-721 زمانی به اوج رسید که پروژه کریپتوکیتیز (CryptoKitties) در سال ۲۰۱۷ توسط شرکت دپر لبز (Dapper Labs) معرفی شد. کریپتوکیتیز مجموعه‌ای از گربه‌های دیجیتال کلکسیونی بود که به‌صورت تصادفی تولید می‌شدند. هر گربه دیجیتال ویژگی‌های خاص خودش را داشت، قابل تکثیر نبود و تاریخچه‌ای شفاف از تمام معاملاتش در بلاکچین ذخیره می‌شد. درست مثل داشتن یک کارت پوکمون یا تاماگوچی دیجیتال که فقط یک نمونه از آن در دنیا وجود دارد.

این استاندارد ویژگی‌های کلیدی زیر را در اختیار توسعه‌دهندگان و کاربران قرار می‌دهد:

• انتقال مالکیت: NFTها می‌توانند بین حساب‌های مختلف جابه‌جا شوند و در ازای ارزهای دیجیتال دیگر معامله شوند.
• قابلیت رهگیری عرضه: تعداد کل توکن‌های یک مجموعه مشخص و قابل بررسی است.
• شناخت مالک دارایی: هر NFT به‌طور دقیق نشان می‌دهد مالک فعلی آن چه کسی است.

تنها چند سال بعد از معرفی ERC-721، NFTها بر بستر این استاندارد توانستند بازار ارزهای دیجیتال را تسخیر کنند. از فروش آثار هنری دیجیتال با ارزش چند ده میلیون دلاری گرفته تا آواتارهای خاصی که تبدیل به نماد عضویت در کلاب‌های ویژه شدند و حتی مالکیت زمین‌های مجازی در متاورس، همه و همه بر پایه ERC-721 شکل گرفتند.
به بیان ساده، ERC-721 همان سنگ بنایی است که دنیای NFT امروز روی آن ساخته شده است.

استاندارد توکن ERC-1155 چیست؟

استاندارد ERC-1155 توسط تیم پروژه انجین (Enjin) در سال ۲۰۱۹ معرفی شد. انجین یکی از پیشگامان استفاده از بلاکچین در صنعت بازی است و هدفش ساده‌سازی و کاهش هزینه‌های مربوط به تراکنش‌های درون بازی بود.
پیش از آن، بیشتر پروژه‌ها از استاندارد ERC-721 استفاده می‌کردند؛ اما این استاندارد محدودیت بزرگی داشت: اگر کسی می‌خواست چندین NFT را منتقل کند، باید برای هر توکن یک تراکنش جدا ثبت می‌کرد. این موضوع باعث شلوغی شبکه و بالا رفتن هزینه گس می‌شد. ERC-1155 برای حل همین مشکل به وجود آمد. این استاندارد اجازه می‌دهد چندین دارایی را در یک تراکنش منتقل کنید. برای مثال، اگر یک گیمر بخواهد هزار آیتم درون بازی را به کاربر دیگری بفروشد، می‌تواند همه آن‌ها را فقط با یک تراکنش منتقل کند.
اما قابلیت‌های ERC-1155 فقط به این محدود نمی‌شود. این استاندارد می‌تواند همزمان از توکن‌های قابل‌تعویض (مثل سکه‌های درون بازی یا ارزهای دیجیتال معمولی) و توکن‌های غیرقابل‌تعویض (NFT) پشتیبانی کند. یعنی شما در یک قرارداد هوشمند می‌توانید هم پرداخت‌های ساده انجام دهید و هم دارایی‌های دیجیتال منحصربه‌فرد را جابه‌جا کنید.
یکی از نوآوری‌های جالب ERC-1155، پشتیبانی از توکن‌های نیمه‌قابل‌تعویض (SFT) است. این نوع توکن ابتدا مثل یک دارایی قابل‌تعویض عمل می‌کند، اما بعد از یک رویداد خاص به NFT تبدیل می‌شود. مثال ساده آن بلیت کنسرت است: قبل از برگزاری، همه بلیت‌ها ارزش یکسان دارند و قابل معامله هستند، اما پس از پایان کنسرت، همان بلیت به یادگاری منحصربه‌فرد تبدیل می‌شود.
از نظر امنیتی هم ERC-1155 پیشرفته‌تر است. در ERC-721 اگر یک NFT به اشتباه به آدرس اشتباهی ارسال شود، دیگر راه بازگشتی وجود ندارد. اما ERC-1155 قابلیتی به نام انتقال امن (Safe Transfer) دارد که جلوی چنین خطاهایی را می‌گیرد و امکان بازگشت دارایی را فراهم می‌کند.
به همین دلیل، ERC-1155 را می‌توان یک استاندارد همه‌کاره دانست که هم مشکلات ERC-721 را برطرف کرده و هم امکانات تازه‌ای برای توسعه‌دهندگان و کاربران فراهم کرده است.

مقایسه ERC-721 و ERC-1155

اگرچه استاندارد ERC-721 آغازگر دنیای NFTها بود، اما به نظر می‌رسد در آینده نزدیک ERC-1155 به دلیل ویژگی‌های بیشتر و انعطاف‌پذیری بالاتر، کاربرد گسترده‌تری پیدا کند. هر دو استاندارد امکان ایجاد و مینت NFTهای جدید را فراهم می‌کنند، اما تفاوت‌های مهمی بین آن‌ها وجود دارد:

• نوع دارایی‌ها:
  ERC-1155 از هر دو نوع دارایی یعنی توکن‌های نیمه‌ قابل‌تعویض (SFT) و توکن‌های غیرقابل‌تعویض (NFT) پشتیبانی می‌کند. در مقابل، ERC-721 تنها اجازه ساخت NFTهای منحصربه‌فرد را می‌دهد.

• متادیتا (Metadata):
  در ERC-1155، قراردادهای هوشمند می‌توانند به چندین URI متصل شوند و نیازی به ذخیره مستقیم اطلاعات اضافی مثل نام فایل یا جزئیات دیگر روی قرارداد ندارند. اما در ERC-721، تمام متادیتا باید به‌طور مستقیم روی قرارداد و برای هر شناسه توکن ذخیره شود. این موضوع هزینه استقرار را افزایش می‌دهد و انعطاف‌پذیری را محدود می‌کند.

• تعداد توکن‌ها:
  ERC-1155 این امکان را می‌دهد که تعداد نامحدودی توکن در یک قرارداد هوشمند ایجاد شود. اما در ERC-721، برای هر نوع دارایی باید یک قرارداد مجزا طراحی شود.

• انتقال دسته‌ای:
  ERC-1155 از انتقال دسته‌ای پشتیبانی می‌کند؛ یعنی چندین دارایی می‌توانند در قالب یک تراکنش منتقل شوند. این ویژگی هزینه و زمان تراکنش‌ها را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد. در حالی‌که در ERC-721 اگر بخواهید چند NFT منتقل کنید، هر انتقال باید به‌صورت جداگانه انجام شود.

جدول مقایسه ERC-721 و ERC-1155

نتیجه‌گیری

دنیای NFTها به سرعت در حال تکامل است و انتخاب استاندارد مناسب می‌تواند مسیر موفقیت یک پروژه را تعیین کند. استاندارد ERC-721 به‌عنوان پایه‌گذار این حوزه، راه را برای تولد کلکسیون‌های دیجیتال، آثار هنری و زمین‌های مجازی هموار کرد. در مقابل، استاندارد ERC-1155 با ویژگی‌هایی مثل انتقال دسته‌ای، پشتیبانی از چند نوع دارایی و انعطاف‌پذیری بالاتر توانست بسیاری از محدودیت‌های گذشته را برطرف کند و به گزینه‌ای کارآمد برای بازی‌های بلاکچینی و پروژه‌های بزرگ‌تر تبدیل شود.
با این حال، هیچ‌یک از این دو استاندارد را نمی‌توان «بهترین انتخاب برای همه پروژه‌ها» دانست. انتخاب بین ERC-721 و ERC-1155 به اهداف، مقیاس و نوع کاربرد پروژه شما بستگی دارد. آنچه مسلم است، آینده NFTها به استانداردهایی گره خورده که روزبه‌روز در حال تکامل‌اند و نوآوری‌های تازه‌ای مثل ERC-998، ERC-2309 یا ERC-721A نشان می‌دهند این مسیر همچنان ادامه دارد.
پس اگر به‌دنبال ورود به دنیای NFT هستید، شناخت دقیق استانداردها و ویژگی‌های آن‌ها اولین گام برای ساخت پروژه‌ای موفق است. آینده این صنعت متعلق به کسانی است که بتوانند بهترین انتخاب را متناسب با نیازهای خود داشته باشند.