جایگاه شاخص M2 در اقتصاد و سیاست‌گذاری پولی

در عصر حاضر، شاخص M2 به یکی از مهم‌ترین معیارهای موجود برای سنجش نقدینگی و سلامت اقتصاد کشورها تبدیل شده است. این شاخص نه‌تنها نشان‌دهنده میزان پول در گردش بوده، بلکه تصویری واضح از دارایی‌های نقدشونده در سیستم بانکی (از جمله نقدینگی موجود در حساب‌های جاری، پس‌انداز و سپرده‌های کوتاه‌مدت) نیز ارائه می‌کند.
شناخت و تحلیل شاخص M2 این روزها اهمیت ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاران و تریدرها پیدا کرده است؛ چراکه تغییر در این شاخص می‌تواند تأثیراتی بر میزان تورم، نرخ بهره و حتی رشد اقتصادی برجای بگذارد. با توجه به اهمیت شاخص M2 و آشنایی با مفهوم عرضه کل پول در اقتصاد، ما این مقاله از بلاگ کیف پول من را به بررسی جامع ماهیت این شاخص و تأثیر آن بر بازارهای مالی اختصاص داده‌ایم؛ پس با ما همراه باشید.

شاخص M2 چیست؟

شاخص M2 را باید یکی از کلیدی‌ترین معیارهای پولی معرفی کرد که توسط بانک مرکزی و به منظور سنجش کل نقدینگی موجود در اقتصاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حالی که شاخص M1 فقط به اسکناس در گردش و سپرده‌های دیداری اختصاص یافته، شاخص M2 تصویر جامع‌تری ارائه می‌کند و دارایی‌های نقدشونده کوتاه‌مدت را نیز پوشش می‌دهد.
این شاخص را باید معیاری برای ارزیابی سطح سلامت اقتصاد در نظر گرفت؛ چراکه میزان پول در گردش و دارایی‌های قابل نقد کردن دارای تأثیر مستقیمی بر تورم، رشد اقتصادی و نرخ بهره هستند. شاخص M2 در اقتصادهای مدرن و بازارهای مالی نوین نظیر بازار رمزارزها می‌تواند ارائه‌کننده سیگنال‌های مهمی درباره روند نقدینگی، سرمایه‌گذاری و حتی رفتار تریدرها باشد و به تحلیل‌گران کمک کند تا آثار سیاست‌های پولی را بهتر پیش‌بینی نمایند.

در شاخص M2 با اجزای زیر سروکار خواهیم داشت:

تاریخچه و روند تکامل شاخص M2

چندین دهه است که بانک‌های مرکزی به منظور سنجش نقدینگی و مدیریت اقتصاد، شاخص‌های پولی مختلفی را معرفی کرده‌اند. در ابتدای این مسیر، شاخص M1 به عنوان معیار پایه تعریف شد که شامل اسکناس در گردش و سپرده‌های دیداری بود؛ اما با توجه به نیاز موجود در سنجش دقیق‌تر کل نقدینگی و دارایی‌های کوتاه‌مدت قابل تبدیل به پول نقد، شاخص M2 معرفی گردید.
در سال 2006 میلادی بود که شاخص M3 (گسترده‌ترین تعریف پول که شامل سپرده‌های مؤسسات بزرگ، توافق‌های بازخرید و حساب‌های ارزی بود) حذف شد؛ چراکه به اعتقاد بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا، شاخص M2 داده‌های کافی و کاربردی برای تحلیل نقدینگی ارائه می‌دهد. مقایسه شاخص M2 در کشورهای بزرگ نظیر آمریکا، چین و منطقه یورو به خوبی نشان می‌دهد که تغییرات نقدینگی فقط تحت تأثیر سیاست‌های داخلی قرار ندارد.
نوسانات نرخ ارز و جریان‌های بین‌المللی سرمایه نیز نقش مهمی در میزان عرضه پول ایفا می‌کنند. در دوران همه‌گیری کرونا، شاخص M2 در ایالات متحده از 15.3 تریلیون دلار به 18 تریلیون دلار افزایش یافت که این موضوع نشان از سیاست‌های انبساطی و تزریق نقدینگی در حمایت از اقتصاد داشت. تجربه ثابت کرده که روند روبه‌رشد شاخص M2 با افزایش میزان نقدینگی، تأثیرات مستقیمی بر بازارهای مالی، رفتار سرمایه‌گذاران و حتی قیمت دارایی‌ها بر جای می‌گذارد.

روش محاسبه شاخص M2

بانک‌های مرکزی نظیر European Central Bank (ECB)، Bank of Japan (BOJ)، Federal Reserve (Fed) و People’s Bank of China (PBoC)، شاخص M2 را با جمع‌بندی نقدینگی در گردش و سپرده‌های کوتاه‌مدت و قابل تبدیل به پول نقد محاسبه می‌کنند. این شاخص شامل اسکناس، سکه، سپرده‌های دیداری، سپرده‌های مدت‌دار کوچک، سپرده‌های پس‌اندازی و وجوه بازار پول است.
رشد شاخص M2 تحت تأثیر نرخ بهره، عملیات بازار باز (Open Market Operations) و الزامات ذخیره قانونی قرار دارد. کاهش نرخ بهره یا خرید اوراق بهادار از سوی بانک مرکزی موجب افزایش نقدینگی و رشد شاخص M2 می‌شود و این در حالی بوده که افزایش نرخ بهره یا فروش اوراق موجب کاهش سرعت رشد شاخص M2 می‌شود. در تحلیل جهانی نیز باید به تفاوت موجود میان M2 دلاری و M2 با نرخ ثابت (Constant Exchange Rate) توجه ویژه داشته باشید.
حذف تأثیر نوسانات نرخ ارز، تصویر دقیق‌تری از تأثیر سیاست‌های پولی داخلی بر میزان عرضه واقعی پول ترسیم می‌کند و بدین ترتیب سرمایه‌گذاران بهتر می‌توانند روند نقدینگی و جریان سرمایه بین‌المللی را ارزیابی کنند. به یاد داشته باشید که سپرده‌های کوتاه‌مدت و وجوه بازار پول نقش مهمی در افزایش نقدینگی در بازه زمانی کوتاه‌مدت ایفا می‌کنند.

جایگاه شاخص M2 در اقتصاد و سیاست‌گذاری پولی

شاخص M2 نقش مهمی در سیاست‌های پولی دارد. افزایش شاخص M2 می‌تواند به فشار تورمی بالقوه منتهی شود؛ چراکه افزایش نقدینگی موجب بالا رفتن تقاضا برای خرید کالا و دریافت خدمات می‌شود و به دلیل این افزایش تقاضا، روند قیمتی نیز شکل صعودی به خود می‌گیرد. بالعکس، کاهش شاخص M2 به کاهش نقدینگی و افت فعالیت اقتصادی منجر می‌شود که این موضوع می‌تواند سطح مصرف و سرمایه‌گذاری‌ها را محدود کند.
توجه داشته باشید که نقدینگی بیشتر همان طور که در شاخص M2 منعکس شده و موجب افزایش سرمایه‌گذاری شرکت‌ها می‌شود، قادر است رشد اقتصادی را نیز تحریک کند. در نتیجه، شاخص M2 را باید یک شاخص کلیدی در پیش‌بینی‌ روندهای اقتصادی و تصمیم‌گیری‌های کلان بانک مرکزی در نظر گرفت.
بانک مرکزی از تغییرات شاخص M2 به منظور کنترل تورم، حفظ ثبات اقتصادی و تنظیم نرخ بهره کمک می‌گیرد. با این وجود، شاخص M2 نیز دارای محدودیت‌هایی است. در حال حاضر، ارزهای دیجیتال، جریان‌های فرامرزی و بانک‌های سایه، پیچیدگی‌های جدیدی را به روند ارزیابی نقدینگی اضافه کرده‌اند.

تأثیر شاخص M2 بر بازارهای مالی

شاخص M2 دارای تأثیر مستقیمی بر بازارهای مالی و همچنین جریان سرمایه است. افزایش M2 که با افزایش نقدینگی همراه است موجب رونق گرفتن سرمایه‌گذاری در سهام، کالا و املاک می‌شود؛ چراکه سرمایه‌گذاران با نقدینگی بیشتر به خرید دارایی‌های با بازدهی بالاتر متمایل می‌شوند. بالعکس، کاهش شاخص M2 می‌تواند با کاهش نقدینگی، فشار نزولی در قیمت دارایی‌ها را افزایش دهد و در چنین مواقعی، سرمایه‌گذاران دارای رفتار محتاطانه‌تری هستند.
رشد و افت شاخص M2 در بازار معاملات رمزارزها نیز تأثیراتی به جا می‌گذارد و می‌تواند عاملی برای تغییر احساسات سرمایه‌گذاران باشد. در بازار فارکس نیز عموماً از داده‌های شاخص M2 برای پیش‌بینی سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی و جهت‌گیری نرخ ارز استفاده می‌شود؛ به عنوان مثال، افزایش شاخص M2 در آمریکا به تقویت بازار سهام و کاهش ارزش دلار منجر می‌شود و این درحالیست که رشد شاخص M2 در چین می‌تواند موجب تحت تأثیر قرار گرفتن بازارهای صادراتی و تقاضای کالاها شود.
به طور خلاصه، تحلیل شاخص M2 به سرمایه‌گذاران و معامله‌گران کمک می‌کند تا روند نقدینگی، جریان سرمایه و فرصت‌های سرمایه‌گذاری را شناسایی و مبتنی بر داده‌های کلان اقتصادی تصمیمات هوشمندانه‌تری اتخاذ نمایند.

تحلیل روند شاخص M2

بررسی روندهای تاریخی و جاری شاخص M2 به تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا الگوهای رشد نقدینگی و نقاط بحرانی اقتصادی را به سادگی شناسایی کنند. داده‌های شاخص M2 آمریکا، ژاپن، چین و منطقه یورو نشان می‌دهد که تغییرات ماهانه، سه ماهه، شش ماهه و سالانه می‌توانند روندهای کوتاه‌مدت و بلندمدت نقدینگی را به خوبی نشان دهند.
استفاده از اندیکاتور Z-Score در تحلیل شاخص M2 به شناسایی رشد غیرعادی یا افت نقدینگی کمک می‌کند و از طرفی بستری را برای تشخیص نقاط هشدار تورمی و رکودی فراهم می‌نماید. نمودارهای خطی، روند کلی رشد شاخص M2 را به تصویر می‌کشند و نمودارهای میله‌ای قادرند تحولات کوتاه‌مدت را به شکل مقایسه‌ای دردسترس کاربران قرار دهند.
ترکیب این تحلیل‌ها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری در سرمایه‌گذاری‌ها، مدیریت پرتفوی و پیش‌بینی سیاست‌های پولی اتخاذ نمایند. از طرفی، تحلیل روند شاخص M2 در کنار شاخص‌های دیگر می‌تواند دید جامع‌تری درباره ریسک‌های بازار و جهت‌گیری نقدینگی ارائه نماید؛ امری که برای تحلیل‌گران اقتصاد کلان و معامله‌گران حرفه‌ای بسیار حائز اهمیت است.

چالش‌ها و محدودیت‌های تحلیل شاخص M2

با وجود اهمیت بالای شاخص M2 در تحلیل اقتصاد کلان باید توجه داشت که این شاخص نیز دارای محدودیت‌های خاصی است؛ به عنوان مثال در ایالات متحده و پس از بحران مالی سال 2008، فدرال رزرو با اجرای سیاست تسهیل کمی (QE) موجب رشد شدید شاخص M2 شد؛ اما این افزایش به شکل کامل در تورم عمومی منعکس نشد! چراکه بخش اعظم نقدینگی وارد بازارهای مالی نظیر سهام و اوراق قرضه شده بود.
این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که تحلیل صرف شاخص M2 بدون توجه به محل جریان نقدینگی می‌تواند به برداشت اشتباه از ریسک تورمی یا رشد اقتصادی منجر گردد. به طور کلی، شاخص M2 دارای 3 محدودیت مهم است:

• پوشش ناقص دارایی‌های جدید: شاخص M2 نمی‌تواند رمزارزها و استیبل‌کوین‌ها را پوشش دهد و این درحالیست که این دارایی‌های دیجیتال سهم فزاینده‌ای در گردش نقدینگی جهانی دارند.
• پیچیدگی بانک‌های سایه و مؤسسات غیرمتمرکز: بخش اعظمی از اعتبارات و نقدینگی توسط نهادهای غیرمتمرکز ایجاد می‌شود؛ اما این موضوع در آمار رسمی شاخص M2 منعکس نمی‌گردد.
• تأثیر نرخ ارز: تغییرات نرخ ارز می‌تواند بر تحلیل مقایسه‌ای شاخص M2 در سطح جهانی تأثیراتی به جا بگذارد؛ به عنوان مثال، کاهش ارزش ین یا یورو در برابر دلار تصویر متفاوتی از نقدینگی ارائه خواهد داد.

در یک کلام، برای داشتن تحلیل دقیق‌تر باید شاخص M2 را در کنار شاخص‌هایی نظیر تورم، تراز تجاری، نرخ بهره و سایر شاخص‌های مالی مکمل بررسی کنید تا به درک دقیق‌تری از وضعیت دست پیدا کنید.

تحلیل شاخص M2؛ راهکاری برای مدیریت ریسک در بازارهای مالی

شاخص M2 را باید یکی از معیارهای مهم در حوزه رصد سلامت اقتصاد معرفی کرد که نشان‌دهنده میزان پول در دسترس در اقتصاد است. این شاخص راهنمایی برای سیاست‌گذاری‌های پولی بانک‌های مرکزی بوده و تغییرات شاخص M2 می‌تواند پیامدهای مهمی در تورم، فعالیت‌های تجاری، نرخ بهره و رشد اقتصادی داشته باشد.
سرمایه‌گذاران به دقت تحولات شاخص M2 را دنبال می‌کنند تا بدین ترتیب، به چشم‌انداز روشن‌تری از بازار سهام، ارز دیجیتال، املاک و کالا دست پیدا کنند. حال به نظر شما آیا استفاده از شاخص M2 می‌تواند کلید موفقیت در مواجهه با چالش‌های مالی آتی باشد؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.