اگر به دنیای رمزارزها علاقه داشته و مدت زمانی از روز را به مطالعه مقالات موجود درباره ارزهای دیجیتال اختصاص داده باشید، مطمئناً تاکنون با اصطلاح آزادسازی توکن (Token Unlocks) در بحث فروش توکن یا ایردراپ‌ها مواجه شده‌اید. آزادسازی توکن مرحله مهمی از حیات یک پروژه رمزارزی به شمار می‌رود که پس از آن مالک توکن اختیار فروش، هولد و انتقال به کیف پول رمزارزی را پیدا می‌کند.
طبیعتاً مرحله آزادسازی توکن به دلیل افزایش میزان ارزهای دیجیتال در گردش قادر است بر قیمت رمزارز نیز تاثیراتی داشته باشد و همین موضوعات است که سبب شده تا سوالات زیادی پیرامون این اصطلاح در ذهن کاربران شکل بگیرد. با توجه به عدم بررسی جامع مفهوم آزادسازی توکن در بلاگ‌های فارسی زبان، ما این مقاله از بلاگ کیف پول من را به بررسی دقیق این اصطلاح اختصاص داده‌ایم و اگر شما هم در این زمینه کنجکاو هستید، مطالعه این مقاله را از دست ندهید.
مفهوم آزادسازی توکن چیست؟
چند صباحی است که با داغ شدن بحث ربات‌های تلگرامی فعال در حوزه کریپتو نظیر نات کوین، تپ سواپ و غیره شاهد ورود کاربران مبتدی بسیار زیادی به دنیای رمزارزها هستیم؛ کاربرانی که روزانه درباره آزاد شدن توکن‌ها با هم صحبت کرده و درباره سودهای ناشی از ماین نات کوین خیال‌پردازی می‌کنند ولی سوال اصلی اینجاست که منظور از آزادسازی توکن چیست؟!
در پاسخ به این سوال باید بگوئیم که آزاد سازی توکن در مارکت رمزارزها به فرآیندی اطلاق می‌شود که در آن توکن‌های مسدود شده یا از قبل قفل شده، آزاد و در بازار قابلیت خرید و فروش پیدا می‌کنند. البته این آزادسازی توکن باید با اصول و قوانین مشخصی صورت گیرد؛ چراکه فروش زودهنگام توکن‌ها ممکن است موجب ایجاد اختلال و نوسانات قیمتی وحشتناکی در بازار گردد.
به همین علت بسیاری از توسعه‌دهندگان در ابتدای راه محدودیت‌هایی را برای فروش یا خرید ارزدیجیتال یا انتقال آن‌ها وضع می‌کنند که به این محدودیت‌های دوره قفل شدگی (Vesting) گفته می‌شود. غالب پروژه‌های معتبر تمایلی به آزادسازی یکباره تمامی توکن‌ها نداشته و عموماً یک دوره زمانی مشخص چند ساله برای آزادسازی تدریجی توکن‌ها درنظر می‌گیرند.
اهمیت دوره وستینگ در روند آزادسازی توکن
توجه داشته باشید که خود دوره قفل کردن (Vesting) نیز بخشی از فرآیند آزادسازی توکن را شکل می‌دهد و جدا از آن نیست! در این دوره، مقدار معینی از رمزارزها قفل شده و سپس در طول بازه زمانی کاملاً مشخص به تدریج آزاد می‌گردند. این دوره زمانی وستینگ وارد قرارداد هوشمند (Smart Contract) شده و تا پایان آن دسترسی به توکن‌های قفل شده امکان‌پذیر نخواهد بود. طبیعتاً در چنین بازه زمانی امکان استیکینگ یا معامله رمزارز مورد نظر وجود نخواهد داشت.
این دوره وستینگ موجب تنظیم فرآیند عرضه شده و تزریق توکن‌های جدید به بازار را مدیریت می‌نماید. جالب است بدانید که در پروژه‌های معتبر اعضای تیم توسعه‌دهنده به منظور از بین بردن شبهات موجود پیرامون راگ پول (Rug Pull) و کلاهبرداری بودن پروژه، سهم خود از تخصیص توکن‌ها را قفل می‌کنند. البته شرط زمان تنها شرط موثر در فرآیند آزادسازی توکن نبوده و ممکن است اعضای تیم توسعه دهنده پروژه‌ای شرایط دیگری را نیز در نظر بگیرند، به عنوان مثال ممکن است این شرط را برای آزادسازی توکن تعریف کنند که اعضای کامیونیتی به تعداد خاص و معینی برسد.
علت اصلی در نظر گرفته شدن زمان وستینگ برای آزادسازی توکن در این است که کاربران شرکت کننده در ایردراپ یا عرضه اولیه با فروش یکباره خود و برهم زدن تعادل عرضه و تقاضای بازار، موجب دامپ و سقوط قیمتی ارز دیجیتال مورد نظر نشوند. به بیان بهتر، مهم‌ترین و اصلی‌ترین مزیت دوره زمانی وستینگ در فرآیند آزادسازی توکن، کاهش احتمال دستکاری بازار است.
نحوه آزادسازی توکن به چه صورت رخ می‌دهد؟
در بحث آزادسازی توکن، عمده کار بر عهده قرارداد هوشمند قرار دارد و به هنگامی که پروژه به شرایط از پیش تعریف کرده خود دست پیدا می‌کند، توکن‌ها از حالت قفل شدگی خارج و اصطلاحاً آزاد می‌شوند. البته توجه داشته باشید که این شرایط از طریق کاربران یا بازار به پروژه تحمیل نمی‌گردد، بلکه این خود اعضای تیم توسعه دهنده پروژه هستند که شرایط آزادسازی توکن را تعریف می‌کنند. ناگفته نماند که بازه زمانی قفل شدن توکن‌ها ممکن است از 6 ماه شروع شده و به تناسب پروژه تا چندین سال ادامه داشته باشد.
پس از تامین شرایط تعریف شده، انطباق شرایط حاضر با شرایط تعریف شده در قرارداد هوشمند بررسی و درصورت به وقوع پیوستن توافقات موجود در تمامی بندهای قرارداد هوشمند، توکن‌ها در اختیار کاربران قرار می‌گیرد تا آن‌ها را به کیف پول خود منتقل کرده یا استیک نمایند. خرید و فروش آزادانه این رمزارزها و لیست شدن در صرافی‌های رمزارزی نیز از این نقطه به بعد آغاز می‌گردد.
به طور خلاصه مراحل آزادسازی توکن را میتوان در مراحل زیر خلاصه نمود:
- تعیین زمان وستینگ: پروژه‌های معتبر زمان قفل شدگی توکن خود را به صورت شفاف مشخص و برای جلب اعتماد اعضای کامیونیتی، این بازه زمانی را به صورت عمومی اعلام می‌کنند.
- شروع دوره وستینگ: با شروع زمان قفل شدگی، توکن‌ها به سیستم اسکرو یا قراردادهوشمند منتقل و در آن نگهداری می‌شوند. در این بازه زمانی هیچ شخصی (اعم از اعضای تیم توسعه دهنده و کاربران عادی) امکان دسترسی به توکن‌های قفل شده را برای انتقال، معامله، سپرده‌گذاری و غیره نخواهند داشت.
- اتمام مدت و آزادسازی: در آخرین مرحله و پس از آن که تمامی شرایط تعریف شده به وقوع پیوست، توکن‌ها به مالکیت صد در صدی کاربران درآمده و پس از آن محدودیتی در انتقال، فروش، استیکینگ نخواهند داشت.
البته ناگفته نماند که در برخی از پروژه‌ها ممکن است یک بازه زمانی ثابت برای آزادسازی توکن درنظر نگیرند و بخش‌هایی از توکن‌های قفل شده به تدریج آزاد و به بازار عرضه گردد.
انواع مدل های آزادسازی توکن
در بحث مدل‌های آزادسازی توکن همه چیز به رودمپ پروژه ارتباط دارد به طور کلی سه نوع مدل آزادسازی توکن وجود دارد که به شرح زیر هستند:
- مدل کلیف (Cliff)
- مدل خطی (linear)
- مدل تدریجی (Graded)
آزادسازی توکن با مدل کلیف (Cliff)
مدل کلیف در ابتدای دوره وستینگ رخ می‌دهد و اولین دوره قفل شدن کلیف است. در نظر تحلیل‌گران، کلیف دوره زمانی پیش از Token Unlocks است. این که بازه زمانی ازادسازی توکن به سبک کلیف چقدر باشد به نوع تخصیص بستگی خواهد داشت و ممکن است کلیف توکن‌های تیم توسعه‌دهنده و مشاوران 16 ماه و این زمان برای پارتنرها و همکاران 3 ماه در نظر گرفته شود. پس از اتمام دوره کلیف، وستینگ آغاز خواهد شد و پس از وستینگ نیز فرایند آزادسازی توکن به صورت خطی یا تدریجی طی می‌شود.
به عنوان مثال همان طور که در تصویر فوق مشاهده می‌کنید، 22.5 درصد از عرضه توکن برای تیم پروژه Hop Protocol رزرو شده که این رزرو دارای یک دوره 1 ساله کلیف است و پس از آن، توکن‌ها طی بازه زمانی 3 ساله به صورت خطی مورد آزادسازی قرار می‌گیرند.
آزادسازی توکن با مدل خطی (Linear)
مدل خطی آزادسازی توکن به این صورت است که در یک دوره از پیش تعیین شده میزان معینی از توکن‌ها به صورت کاملاً مساوی در هر دوره آزاد می‌شوند؛ به عنوان مثال در 2 ماه اول 10 درصد، 2 ماه بعد 10 درصد و الی آخر. در چنین روشی کلیه توکن‌ها در بازه زمانی 1 سال و 8 ماهه آزاد خواهند شد. مدل عملی چنین موضوعی را میتوان در آزادسازی توکن استارگیت (STG) مشاهده کرده که مطابق تصویر زیر است:
آزادسازی توکن با مدل تدریجی (Graded)
همان طور که از نام مدل آزادسازی توکن به سبک تدریجی پیداست، در آن توکن‌های قفل شده به شکل تدریجی آزاد می‌شوند و در میان هر دوره آزادسازی فاصله زمانی معینی وجود دارد. البته تفاوت ظریفی میان مدل تدریجی و خطی وجود دارد و آن تفاوت این که درصد انتشار در هر بازه زمانی دستخوش تغییراتی می‌شود و ثابت نیست؛ به عنوان مثال ممکن است 30 درصد توکن‌ها پس از 6 ماه، 25 درصد پس از 1 سال، 15 درصد پس از 18 ماه و 25 درصد در پایان سال دوم آزاد گردد. در این روش به دلیل آهسته‌تر بودن شیب آزادسازی توکن، ریسک نوسانات قیمتی به شدت کاهش پیدا می‌کند.
تأثیر آزادسازی توکن بر قیمت ارز دیجیتال
قیمت رمزارزها چه در مراحل ابتدایی و چه در زمان عرضه به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ اما خود مسئله آزادسازی توکن نیز چندان نمی‌تواند بر قیمت رمزارزها بی‌تاثیر ظاهر شود. به طوری که غالب توکن‌ها پس از آزادسازی به دلیل مواجهه با فشار فروش، اصلاح قیمتی را تجربه می‌کنند. البته ناگفته نماند که در 90 درصد مواقع این اصلاح قیمتی کوتاه مدت بوده و پس از گذشت مدت زمانی، روند باثبات پیشین به بازار ارز دیجیتال مورد نظر بازمی‌گردد. در مرحله آزادسازی پس از گذشت مدتی با حضور سرمایه‌گذاران جدید مواجه خواهیم بود که به دنبال افت قیمتی رمزارز مورد نظر به دنبال خرید حداکثری آن در کف قیمتی هستند.
توجه داشته باشید آن دسته از پروژه‌های کریپتویی که عمده توکن‌های پروژه را در میان خود تیم داخلی و سرمایه‌گذاران خصوصی توزیع می‌کنند، پس از آزادسازی توکن با بیشترین افت قیمتی مواجه می‌شوند. البته گاهاً به دلیل بداقبالی برخی پروژه‌ها آزادسازی توکن آن‌ها مصادف می‌شود با یک رویداد تلخ در بازار رمزارزی و همین مسئله بر طبل سقوط شدید قیمت آن‌ها می‌کوبد (نظیر اتفاقی که برای توزیع توکن GMT رخ داد و آزادسازی آن همزمان بود با سقوط و ورشکستگی صرافی FTX و جنجال‌های این اتفاق).
نکته مهم: به یاد داشته باشید که در نظر گرفتن بازه زمانی طولانی مدت برای آزادسازی توکن می‌تواند منجر به افزایش نقدینگی و افزایش ثبات قیمتی رمزارز گردد.
آزادسازی صحیح توکن؛ پلی برای رشد قیمتی رمزارز!
همان طور که در مطالب فوق مشاهده کردید، توجه به نحوه عرضه و آزادسازی توکن بحث بسیار مهمی است که پیش از سرمایه‌گذاری در یک پروژه کریپتویی باید توجه ویژه‌ای نسبت به آن داشته باشید. نحوه آزادسازی توکن نشانگر میزان تبحر تیم توسعه‌دهنده در مدیریت میزان عرضه توکن بوده و قادر است بسیاری از حقایق را برای کاربران روشن سازد. به یاد داشته باشید که اگر فرایند آزادسازی توکن به صورت منطقی دنبال شود، چنین موضوعی می‌تواند مانع از افزایش ناگهانی توکن‌های در گردش و اصطلاحاً ایجاد شوک‌های عرضه گردد. حال که با مفهوم دقیق آزادسازی توکن بهتر آشنا شدید، به نظر شما کدام یک از مدل‌های آزادسازی توکن می‌تواند کارآمدی بیشتری از خود در تنظیم صحیح تعادل عرضه و تقاضا نشان دهد؟ نظرات و برداشت خود را با ما در میان بگذارید.
