برای تشخیص شروع یک بازار نزولی، نباید منتظر سقوط شدید قیمت‌ها ماند؛ اگر منتظر افت ناگهانی قیمت یک رمزارز یا تیترهای خبری متعدد برای تأیید روند نزولی هستید، باید بدانید که واقعاً خیلی دیر شده است! نشانه‌های یک بازار خرسی و نزولی همیشه زودتر از شروع روند در بازار نمایان می‌شوند؛ دقیقاً جایی که سرمایه از بازار عقب‌نشینی کرده، استفاده واقعی از شبکه با افت تدریجی مواجه شده و نقدینگی بازار کاهش پیدا می‌کند. به یاد داشته باشید که بازارهای نزولی با وحشت عمومی آغاز نمی‌شوند؛ اگر شما هم می‌خواهید قبل از آن که روند نزولی آتی بازار سبد سرمایه‌گذاری‌تان را تحت تأثیر قرار دهد متوجه آن شوید، بهتر است رفتار معامله‌گران حرفه‌ای و سرمایه‌گذاران هوشمند را به دقت زیر نظر بگیرید. با ما در این مقاله از بلاگ کیف پول من همراه باشید تا با 7 نشانه‌ای که معامله‌گران حرفه‌ای با کمک آن‌ها به تشخیص زودهنگام آغاز روند نزولی می‌پردازند، بیشتر آشنا شویم.
7 نشانه مهم شروع بازار نزولی
بازارهای نزولی با یک انفجار ناگهانی شروع نمی‌شوند، بلکه شروع آن‌ها همراه با تردید و مکث است. قبل از آن که قیمت‌ها به صورت غیرمنتظره سقوط کنند، جریان ورودی سرمایه به بازار به آهستگی کاهش پیدا می‌کند؛ به این صورت که فعالیت‌ها در بازار کاهش یافته و نقدینگی بدون هیچ تیتر خبری و به شکل کاملاً بی‌سروصدا از بین می‌رود. دقیقاً همینجاست که تریدر متوجه می‌شود رصد چه شاخص‌هایی برای تشخیص زودهنگام ریزش و سقوط بازار حائز اهمیت است.
7 نشانه بازار نزولی که به معامله‌گران حرفه‌ای در تشخیص زودهنگام بازار نزولی کمک می‌کند به شرح زیر هستند:
- افزایش مشوق‌های صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) بدون رشد متناسب در حجم معاملات
- افزایش چشمگیر خروج دارایی‌های از طریق بریج‌ها به سمت استیبل‌کوین‌ها
- افزایش میزان نوسانات قیمتی بدون برخورداری از پشتوانه نقدینگی کافی
- افزایش میزان عرضه استیبل‌کوین همزمان با کاهش فعالیت آن‌چین
- تکه‌تکه شدن جفت‌ارزها میان شبکه‌های بلاکچین مختلف
- خروج سرمایه از استخرهای نقدینگی و پروتکل وام‌دهی
- بی‌رمق شدن و از بین رفتن جذابیت پروژه‌های جدید
هر یک از این نشانه‌ها روایتگر یک داستان مهم هستند؛ داستانی که به خروج آرام و تدریجی اعتماد از بازار منتهی می‌شود. در ادامه هر یک از این نشانه‌ها را همراه با مثال‌های واقعی و تحلیل‌های دقیق مورد بررسی قرار می‌دهیم تا بهتر متوجه شوید که هر یک از این 7 نشانه چه تصویری از جهت حرکتی بازار در اختیار معامله‌گران حرفه‌ای قرار می‌دهند:
افزایش عرضه استیبل‌کوین‌ها همزمان با کاهش فعالیت آن‌چین (On-chain)
یکی از اولین نشانه‌های بازار خرسی و نزولی، این است که میزان عرضه استیبل کوین‌ها افزایش پیدا می‌کند و این در حالیست که سایر فعالیت‌های شبکه در سکوت فرو می‌رود. انباشت روزافزون تتر، دای و USDC آن هم بدون جهش همزمان حجم معاملات و فعالیت پروتکل‌ها به این معناست که کاربران در حال سیو سود و عقب‌نشینی از بازار هستند و آمادگی لازم برای ورود به موقعیت‌های جدید معاملاتی را ندارند.
این واگرایی زمانی روشن می‌شود که تعداد تراکنش‌ها کاهش یافته، حجم معاملات صرافی‌های غیرمتمرکز راکد شده و فعالیت ولت‌های کوچک‌تر می‌شود؛ این در حالیست که موجودی استیبل‌کوین‌ها در شبکه‌های بلاکچینی مختلف آرام‌آرام بالا می‌رود. در این شرایط، سرمایه از بازار خارج نشده، فقط در حاشیه منتظر باقی می‌ماند. نمونه بارز این نشانه را می‌توان در میانه سال 2023 مشاهده کرد که در آن ایام، عرضه استیبل‌کوین روی شبکه اتریوم از 78 میلیارد دلار عبور کرد؛ اما تعداد آدرس‌های فعال روزانه کاهش بیش از 25 درصدی داشت. همزمان با این کاهش، شاهد روند مشابهی در آربیتروم و آپتیمیسم نیز بودیم. جالب است بدانید دو هفته بعد از این ماجرا، قیمت اتریوم از قیمت 1870 دلاری به کانال قیمتی 1570 دلار سقوط کرد و ارزش قفل‌شده (TVL) دیفای نیز کاهش 15 درصدی داشت. برای رصد این تغییر می‌توان از ابزارها و داشبوردهایی که حجم‌های بین‌زنجیره، میزان استفاده از کیف پول‌ها و جریان استیبل‌کوین‌ها را نشان می‌دهند، کمک گرفت. به یاد داشته باشید زمانی که پول همچنان در شبکه باقی می‌ماند ولی کسی از آن استفاده نمی‌کند، به این معناست که مهمانی از پیش تمام شده است!
افزایش مشوق‌های DEX بدون رشد حجم معاملات
زمانی که احساسات بازار تضعیف می‌شود، پروتکل‌ها عموماً میزان پاداش‌ها را افزایش می‌دهند تا به این صورت معامله‌گران را حفظ کنند. حال اگر مشوق‌های صرافی غیرمتمرکز جهش داشته باشد ولی در عین حال حجم معاملات ثابت باقی مانده یا کاهش پیدا کند، این موضوع نشانه روشنی برای این واقعیت است که تریدرها تمایلی به ورود ندارند. نکته مهمی که باید به آن توجه داشت، این است که در زمان کاهش اعتماد به بازار، بازدهی (Yield) پایدار نمی‌ماند.
این وضعیت زمانی روشن می‌شود که انتشار توکن، کمپین‌های Liquidity Mining و نرخ‌های APR پاداش به شدت بالا می‌رود؛ اما حجم معاملات روزانه روی همان DEX یا زنجیره همراهی خاصی از خود نشان نمی‌دهد. به اعتقاد سرمایه‌گذاران حرفه‌ای، این وضعیت نشانه فعالیت غیرارگانیک بوده و نباید آن را نتیجه استفاده واقعی کاربران قلمداد کرد. به عنوان مثال در اوایل ما مه 2023 بود که بعد از افت حجم معاملات GMX و Camelot، چندین صرافی DEX فعال روی شبکه آربیتروم، مشوق‌ها را افزایش دادند. البته با وجود این افزایش مشوق‌ها، حجم روزانه معاملات Camelot همچنان زیر 20 میلیون دلار باقی ماند و سوآپ‌های استیبل‌کوینی نیز روی شبکه اتریوم کاهش 30 درصدی داشت. در ماه ژوئن همان سال، این کمپین‌ها به شکل کاملاً بی‌سروصدا متوقف شدند و قیمت توکن‌ها نیز به عقب برگشت. برای رصد این نشانه مهم باید میزان انتشار توکن در سطح پروتکل یا جهش‌های مشوق‌های صرافی‌های غیرمتمرکز را با استفاده از داده‌های واقعی نظیر حجم معاملات، فعالیت استخرها و تعداد معامله‌گران مورد مقایسه قرار دهید. به یاد داشته باشید که اگر مشوق‌ها رشد کرده‌اند؛ اما تریدرها تمایلی به انجام معاملات ندارند و حجم کاهش یافته، این یعنی بازار وارد فاز خروج و اصلاح قیمتی شده است.
نوسانات قیمتی شدید بدون پشتیبانی نقدینگی
نوسانات ناگهانی قیمت را نمی‌توان همیشه نشانه حیات بازار رمزارزها به شمار آورد؛ چراکه در بازار نزولی، این نوسانات حکم هشدار را دارند. زمانی که نوسان قیمتی بالا می‌رود؛ اما نقدینگی رشد نمی‌کند، به این معناست که تغییرات بزرگ قیمتی در بازاری کم‌عمق رخ می‌دهند. در این شرایط سرمایه کافی برای جذب شوک وجود ندارد و حتی انجام معاملات کوچک نیز می‌توانند قیمت را به شکل نامتناسب و غیرمنتظره‌ای جابه‌جا کنند! این الگو عمدتاً در توکن‌های میان‌رده مشاهده می‌شود؛ جایی که اسپردها (Spreads) بازتر می‌شوند و سایه‌های قیمتی (Wick) شدیدتر می‌شوند ولی دفتر سفارش‌ها یا عمق نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز، پشتیبانی کافی از این الگو را نشان نمی‌دهند. توجه داشته باشید که این حرکت‌های قیمتی نشانه مومنتوم صعودی نبوده و کف‌های ضعیف بازار هستند که نباید از آن‌ها برای خرید ارز دیجیتال استفاده کرد. به عنوان مثال، در آوریل 2023، توکن‌هایی نظیر LUNA و APE جهش‌های قیمتی شدیدی در تایم‌فریم ساعتی داشتند؛ اما همزمان با این جهش، نقدینگی DEX روی شبکه‌هایی نظیر اتریوم و Terra راکد باقی ماند. انتهای این جهش قیمتی بدون پشتیبانی نقدینگی این بود که ظرف چند هفته هر دو توکن سقوط شدیدی را تجربه کردند و ارز LUNA عملاً به صفر رسید!
بهترین راهکار برای شناسایی این نشانه، مقایسه شاخص نوسان قیمت با داده‌های اسلیپیج و عمق سفارش‌هاست. زمانی که یکی حرکت می‌کند و دیگری ثابت باقی می‌ماند، احتمال وقوع شکست‌های کاذب و ریزش‌های ناگهانی افزایش می‌یابد. پلتفرم‌هایی که نوسان قیمت را در کنار عمق سفارش با اسلیپیج نمایش می‌دهند، ابزار مناسبی برای شناسایی این وضعیت هستند.
تکه‌تکه شدن جفت‌ارزها میان زنجیره‌ها
در یک بازار سالم با همگرایی نقدینگی توکن‌ها مواجه هستیم؛ به این معنا که قیمت‌ها روی زنجیره‌های مختلف هماهنگ هستند، اسپرد کمتر شده و استخرها عمیق‌تر هستند. نکته جالب ماجرا نیز همینجاست که با شروع بازار نزولی شاهد از هم پاشیدن این انسجام خواهیم بود! به عنوان مثال، ممکن است همان توکن (مثلاً ARB، OP یا USDC) روی لایه‌های مختلف 1 و 2 با قیمت و حجم متفاوتی مورد معامله قرار بگیرد.
این اختلاف صرفاً یک نویز آربیتراژی نیست و بلکه نشانه‌ای از تکه‌تکه شدن سرمایه و عقب‌نشینی تأمین‌کنندگان نقدینگی از زنجیره‌های کم‌فعالیت است. نمونه واقعی چنین رخدادی در اواخر اکتبر 2023 دیده شد که استخرهای WETH-OP در شبکه آربیتروم نقدینگی بالا و قیمت پایداری داشتند؛ اما همان جفت‌ارز در بیس (Base) دارای نقدینگی کم‌عمقی بوده و برای معاملات بالای 10 هزار دلار ثبت بیش از 0.8 درصد اسلیپیج را تجربه کردند. این شکاف میان زنجیره‌ها ادامه داشت تا زمانی که مشوق‌ها حذف شدند و نهایتاً قیمت در هر دو شبکه سقوط کرد. برای ردیابی این نشانه باید اسپرد قیمتی، اندازه استخرها و عمق نقدینگی را برای یک جفت‌ارز خاص روی شبکه‌های بلاکچینی مختلف مورد مقایسه قرار دهید. در این راستا، استفاده از ابزارهایی که سلامت استخرها و شاخص‌های اسلیپیج توکن‌ها را در چند صرافی غیرمتمرکز نمایش می‌دهند می‌توانند کمک خوبی برای شما باشند. به یاد داشته باشید در زمان واگرایی قیمت‌ها و کاهش عمق استخرها، بازار به رشد یکسان در تمامی زنجیره‌ها اعتماد ندارد و آن را باید پیش‌درآمدی برای یک اصلاح قیمتی گسترده تعبیر کرد.
خروج سرمایه سرمایه‌گذاران هوشمند از استخرهای نقدینگی و پروتکل‌های وام‌دهی
هنگامی که بازار جهت حرکتی خود را تغییر می‌دهد، سرمایه‌گذاران هوشمند منتظر ایجاد کندل قرمز در نمودار قیمتی نمی‌مانند و به شکل بی‌سروصدا ریسک را کاهش می‌دهند. یکی از واضح‌ترین نشانه‌ها، خروج سرمایه از استخرهای نقدینگی (LP) و پروتکل‌های وام‌دهی پیش از افت قیمت‌هاست. عموماً در چنین شرایطی، کاهش قابل توجه TVL در پلتفرم‌های وام‌دهی Aave و Compound دیده می‌شود؛ حتی زمانی که نرخ‌ها و مشوق‌ها ثابت باقی می‌مانند.
با تداوم این روند، استخرهای AMM نظیر ETH/USDC یا stETH/ETH نیز به تدریج عمق خود را دست خواهند داد. این تغییر به دلیل کاهش سود نبوده و بلکه نتیجه خروج سرمایه‌گذاران بزرگ و نهنگ‌ها از بازار و پارک کردن سرمایه در پارکینگ امن استیبل‌کوین‌هاست. نمونه بارز این رخداد را می‌توان در از دست دادن 500 میلیون دلاری نقدینگی استخر معروف 3pool کرو فایننس (Curve finance) در مه 2022 و درست چند روز قبل از سقوط ترا مشاهده کرد. در ماجرای کاهش 500 میلیون دلاری استخر 3pool، همزمان TVL در پروتکل‌های وام‌دهی هم افت محسوسی را تجربه کرد و این افت در حالی صورت گرفت که هیچ خبر منفی منتشر نشده بود. برای رصد این نشانه باید بررسی کنید که آیا TVL پروتکل‌های وام‌دهی بدون عامل بیرونی کاهش یافته یا استخرهای محبوب در روند خنثی بازار، عمق خود را از دست داده‌اند؟ ابزارهایی نظیر Token Terminal و DeFiLlama به خوبی قادرند این روند را نشان دهند. توجه داشته باشید زمانی که بازیگران بزرگ دیگر تمایلی به تأمین نقدینگی ندارند، یعنی روی رشد بازار هم حساب نمی‌کنند؛ این دقیقا همان نقطه‌ای بوده که شما هم باید ریسک‌های خود را مدیریت کنید.
بی‌رمق شدن پروژه‌های جدید در کمتر از 48 ساعت
در یک بازار سالم، لانچ توکن‌ها و رمزارزها جدید همواره با جذب کاربران پایدار، هیجان و فعالیت بالا همراه است؛ اما اگر بازار در فاز ابتدایی سقوط و شروع روند خرسی باشد، این شور و شوق حتی با وجود ثابت باقی ماندن قیمت‌ها زودتر از حد انتظار فروکش می‌کنند. به بیان بهتر، پروژه‌های جدید تقریباً بلافاصله جذابیت خود را از دست می‌دهند. در این ایام، میم‌کوین‌ها و حتی ایردراپ‌ها به سختی ترند می‌شوند و از طرفی، متریک‌های درون‌زنجیره‌ای نظیر تعداد کیف‌پول‌های فعال، تراکنش‌ها و الگوهای نگهداری، قبل از سقوط قیمت‌ها به وضوح کاهش پیدا می‌کنند؛ به عنوان مثال، در اواخر سال 2021 بود که پروژه‌های فعال روی آوالانچ و BSC از همان 24 ساعت ابتدایی راکد شدند؛ پروژه‌هایی که در روز اول بیش از 50 میلیون دلار TVL جذب می‌کردند! البته در این ماجرا، قیمت توکن‌های این پروژه‌ها سقوط فوری نداشت؛ اما رشد کاربری متوقف و نقدینگی با سرعت بیشتری خارج شد. برای تشخیص این نشانه، نباید فقط به هیجان شبکه‌های اجتماعی بسنده کنید، بلکه باید نشانه‌های افت جذب را بررسی نمائید. بررسی کنید که آیا حجم معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز، نقدینگی پشتیبان توکن و آدرس‌های فعال در دو روز ابتدایی به شدت افت کرده‌اند یا نه؟ برای بررسی این موضوع می‌توانید از ابزارهایی مثل Artemis و DEXTools کمک بگیرید.
به یاد داشته باشید زمانی که پروژه‌های جدید قادر به حفظ توجه بازار نیستند، این موضوع همواره به معنی وجود مشکل در پروژه یا تیم نیست؛ بلکه در سطح کلی می‌تواند نشانه بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بازار باشد.
خروج سرمایه از طریق بریج‌ها به سمت استیبل‌کوین‌ها
زمانی که سرمایه به شکلی آرام از اکوسیستم خارج می‌شود، مقصد اصلی این سرمایه همیشه صرافی‌ها نیستند و گاهی برای خروج مسیر بریج‌ها و پل‌ها را انتخاب می‌کنند. یکی از واضح‌ترین نشانه‌های قریب‌الوقوع بودن شروع روند نزولی در بازار، افزایش پایدار خروجی‌های بریج است؛ به‌ویژه زمانی که مقصد، تتر یا سایر استیبل‌کوین‌ها روی شبکه اصلی اتریوم یا زنجیره‌های متمرکز نظیر TRON یا BNB باشد. این جابه‌جایی را نباید نشانه چرخش سرمایه به شمار آورد، بلکه نشان‌دهنده خروج واقعی است. در آوریل 2022 بود که ورودی هفتگی بریج‌ها به سمت استیبل‌کوین‌های اتریوم (تتر و USDC) از زنجیره‌هایی نظیر آوالانچ و فانتوم افزایش چشمگیری پیدا کرد و این در حالی بود که فعالیت آن زنجیره‌ها با یک روند نزولی مواجه شده و به شدت افت می‌کرد. این حرکت، مهاجرتی محافظه‌کارانه پیش از ریزش بزرگ ماه می بود.
برای ردیابی این نشانه باید به جریان ورودی استیبل‌کوین‌ها به اتریوم و خروج سرمایه از زنجیره‌های پرریسک توجه کنید. به یاد داشته باشید که اگر سرمایه‌گذاران دارایی‌ها را به USDC در اتریوم منتقل کرده و به زنجیره‌های دیگر بازنگردند، این عمل پیام روشنی را ارسال می‌کند و پیام این است که باید آماده شروع روند نزولی باشید. ابزارهایی مثل DeFi Liama (Bridge Flows) یا اکسپلورهای اختصاصی زنجیره می‌توانند کمک خوبی برای شما در این مسیر باشند.
آیا واقعاً می‌توان بازار نزولی را قبل از شروع تشخیص داد؟
بسیاری از تریدرها تصور می‌کنند که کاهش حجم مبادلات، افت قیمت و احساسات موجود در شبکه‌های اجتماعی نظیر X نشانه‌های مهم بازار نزولی هستند؛ اما واقعیت این است که این نشانه‌ها به میزان نشانه‌های بررسی شده در مطالب فوق دارای اهمیت نیستند! این نشانه‌ها غالباً دیرهنگام خود را نشان می‌دهند و در بسیاری از مواقع نیز کاملاً بی‌ربط هستند. به یاد داشته باشید که اگر 7 نشانه بازار نزولی بررسی شده را به درستی زیر نظر داشته باشید، دیگر بازار نزولی موجب شوکه شدن شما نخواهد شد. در یک کلام، اگر می‌خواهید جلوتر از چرخه‌های بازار رمزارزها حرکت کنید، تمام توجه خود را فقط به توییت‌ها متمرکز نکنید و فعالیت سرمایه، تیم‌های توسعه‌دهنده و کاربران را دنبال کنید. حال به نظر شما مطمئن‌ترین نشانه بازار نزولی کدام است؟ نظرات خود را برای ما بنویسید.
