وام آنی یا وام فلش “Flash Loan” چیست؟

وام آنی (Flash Loan) یکی از نوآوری‌های شگفت‌انگیز دنیای مالی غیرمتمرکز (DeFi) است که مفهوم وام‌دهی سنتی را به‌کلی متحول کرده است. در این نوع وام، برخلاف روش‌های مرسوم، نیازی به وثیقه نیست و همه چیز در یک چشم به هم زدن اتفاق می‌افتد. تصور کنید می‌توانید در چند ثانیه، بدون ارائه هیچ تضمینی، وامی بزرگ دریافت کرده و از فرصت‌های لحظه‌ای بازار استفاده کنید! این قابلیت که تنها با کمک فناوری‌های پیشرفته قراردادهای هوشمند ممکن شده، دنیای جدیدی از فرصت‌ها را به روی معامله‌گران باز کرده است. اما چطور ممکن است؟ این مقاله از بلاگ کیف پول من به بررسی کامل وام آنی و کاربردها، مزایا و چالش‌های آن می‌پردازد تا شما را با یکی از جذاب‌ترین ابزارهای دنیای مالی آشنا کند.

فلش لون (Flash Loan) چیست؟

فلش لون (Flash Loan) یا وام سریع، نوعی وام بدون وثیقه است که در پلتفرم‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) ارائه می‌شود. این وام‌ها به کاربران این امکان را می‌دهند تا بدون نیاز به ارائه هیچ نوع تضمین یا وثیقه‌ای، مقادیر قابل توجهی از دارایی‌های دیجیتال را قرض بگیرند. نکته کلیدی در فلش لون این است که این وام باید در همان تراکنشی که دریافت شده، بازپرداخت شود. اگر کاربر نتواند این شرط را برآورده کند، تراکنش معکوس می‌شود و وام هرگز صادر نمی‌شود، به همین دلیل این نوع وام‌ها نیازی به وثیقه ندارند.
فلش لون‌ها معمولاً توسط توسعه‌دهندگان و معامله‌گران پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرند که به دنبال انجام آربیتراژ، معاملات پیچیده یا بهره‌برداری از فرصت‌های سود کوتاه‌مدت هستند. این وام‌ها یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد پروتکل‌های DeFi مبتنی بر اتریوم مانند Aave و dYdX هستند. با وجود مزایای متعدد، فلش لون‌ها به دلیل پیچیدگی بالا و استفاده‌های بالقوه برای حملات مالی، ریسک‌هایی را به همراه دارند و نیازمند دانش فنی عمیقی از نحوه کارکرد قراردادهای هوشمند هستند.

فرض کنید قیمت یک توکن در دو صرافی غیرمتمرکز متفاوت است. در صرافی A قیمت یک توکن 100 دلار و در صرافی B همان توکن 110 دلار است. شما می‌خواهید از این تفاوت قیمت برای سود کردن استفاده کنید، اما سرمایه‌ای برای خرید توکن ندارید.

در اینجا فلش لون می‌تواند به شما کمک کند. شما می‌توانید از پروتکل فلش لون، به عنوان مثال Aave، 1000 دلار وام بدون وثیقه بگیرید. سپس این 1000 دلار را در صرافی A به توکن تبدیل کرده و توکن‌های خریداری شده را در صرافی B به قیمت بالاتر بفروشید. پس از فروش توکن‌ها، مثلاً 1100 دلار به دست می‌آورید، 1000 دلار وام را بازپرداخت کرده و 100 دلار سود برای شما باقی می‌ماند.

نکته مهم این است که تمام این فرآیند (دریافت وام، خرید توکن، فروش آن و بازپرداخت وام) در یک تراکنش واحد انجام می‌شود. اگر در هر مرحله از این فرآیند مشکلی پیش بیاید یا سود کافی به دست نیاورید، تراکنش به طور کامل لغو می‌شود و هیچ چیزی دست نمی‌دهید.

وام آنی چه مزایایی دارد؟

وام‌های آنی یا فلش لون‌ها چندین مزیت دارند که آن‌ها را به ابزاری منحصربه‌فرد در حوزه مالی غیرمتمرکز (DeFi) تبدیل کرده‌اند. در ادامه توضیحات هر یک از مزایا را می‌خوانید:

1. قراردادهای هوشمند: وام‌های آنی توسط قراردادهای هوشمند مدیریت می‌شوند. این قراردادها کدهایی هستند که بر بستر بلاکچین پیاده‌سازی شده و شرایط و قوانین وام را بدون نیاز به واسطه‌های انسانی اجرا می‌کنند. این به معنای آن است که تمام فرآیندهای وام‌دهی، دریافت و بازپرداخت وام، به صورت خودکار و قابل اعتماد اجرا می‌شود. در صورتی که شرایط بازپرداخت وام در یک تراکنش واحد رعایت نشود، قرارداد هوشمند به طور خودکار معامله را لغو می‌کند.
2. وام بدون وثیقه: یکی از مزیت‌های منحصربه‌فرد وام‌های آنی این است که بدون نیاز به وثیقه ارائه می‌شوند. در سیستم‌های سنتی وام‌دهی، افراد باید دارایی‌هایی مانند املاک یا سهام را به عنوان ضمانت ارائه کنند. اما در وام‌های آنی، نیازی به وثیقه نیست، زیرا قرارداد هوشمند تضمین می‌کند که وام در همان تراکنش بازپرداخت شود یا به کلی لغو می‌گردد. این ویژگی، وام‌های آنی را به ابزاری جذاب برای معامله‌گران حرفه‌ای تبدیل کرده است.
3. آنی: وام‌های آنی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در همان لحظه و در یک تراکنش واحد صادر و بازپرداخت می‌شوند. به این معنا که شما بلافاصله و بدون انتظار می‌توانید به وجوه دسترسی داشته باشید و تراکنش‌های مختلف مانند آربیتراژ یا معاملات سریع را انجام دهید. این ویژگی باعث می‌شود معامله‌گران بتوانند از نوسانات کوتاه‌مدت قیمت استفاده کنند و فرصت‌های سودآور را به سرعت شناسایی کنند.
4. تأمین نقدینگی و مدیریت ریسک: وام‌های آنی می‌توانند به تأمین نقدینگی در پروتکل‌های DeFi کمک کنند و به کاربران امکان مدیریت ریسک بهتر و موثرتری را بدهند. به عنوان مثال، کاربران می‌توانند از این وام‌ها برای تسویه بدهی‌های سریع، جابجایی دارایی‌ها یا استفاده از فرصت‌های آربیتراژ بین چندین صرافی استفاده کنند، بدون اینکه نیازی به دسترسی به وجوه خود داشته باشند. این می‌تواند نقدینگی بیشتری به اکوسیستم مالی غیرمتمرکز اضافه کند و به رشد بازارها کمک کند.
5. بدون چک اعتباری: در سیستم‌های سنتی وام‌دهی، بررسی سابقه اعتباری افراد یکی از مراحل اساسی است. اما در وام‌های آنی، نیازی به چک اعتباری نیست. این بدان معناست که هر کسی، بدون توجه به وضعیت مالی یا سابقه اعتباری خود، می‌تواند از این نوع وام استفاده کند. این ویژگی به ویژه برای افرادی که در سیستم مالی سنتی به وام‌های بانکی دسترسی ندارند، جذاب است.
6. کارمزد پایین‌تر: به دلیل ساختار خودکار و غیرمتمرکز وام‌های آنی، هزینه‌های کارمزد در مقایسه با سیستم‌های مالی سنتی به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. هیچ واسطه‌ای وجود ندارد که بخواهد کارمزدهای بالا دریافت کند، و کل فرآیند از طریق قراردادهای هوشمند اجرا می‌شود. این باعث می‌شود وام‌های آنی گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه‌تر برای انجام معاملات پیچیده و کوتاه‌مدت باشند.

فلش لون چگونه کار میکند؟

فلش لون یا وام آنی نوعی وام بدون وثیقه است که در دنیای مالی غیرمتمرکز (DeFi) رایج است. این نوع وام به شما این امکان را می‌دهد که مقدار زیادی از دارایی‌های دیجیتال را بدون نیاز به ارائه ضمانت یا وثیقه وام بگیرید، اما یک شرط اصلی وجود دارد: وام باید در همان تراکنش و بلافاصله بازپرداخت شود.

مراحل کار فلش لون به زبان ساده:

1. دریافت وام بدون وثیقه: شما می‌توانید بدون ارائه هیچ‌گونه وثیقه‌ای، از یک پروتکل مالی غیرمتمرکز (مانند Aave یا dYdX) مقدار زیادی ارز دیجیتال یا توکن وام بگیرید.
2. استفاده از وام در یک تراکنش: پس از دریافت وام، باید در همان تراکنش از وام استفاده کنید. معمولاً این استفاده شامل معاملات مختلف مثل آربیتراژ (خرید و فروش یک دارایی در دو بازار با قیمت‌های متفاوت برای سود)، بازپرداخت بدهی، یا جابجایی دارایی‌ها می‌شود.
3. بازپرداخت وام: در پایان تراکنش، شما باید وام را به همراه کارمزد آن به پروتکل بازگردانید. اگر این کار را انجام ندهید یا نتوانید سود کافی کسب کنید، تراکنش به طور کامل لغو می‌شود. در این حالت، وام هرگز صادر نمی‌شود و تمام دارایی‌ها به وضعیت اولیه برمی‌گردند.

مثال:

فرض کنید شما متوجه شدید که قیمت یک توکن در دو صرافی مختلف متفاوت است. در صرافی A، توکن 100 دلار است و در صرافی B، قیمت همان توکن 110 دلار است. شما می‌توانید از فلش لون برای قرض گرفتن 1000 دلار استفاده کنید، سپس با این پول توکن‌ها را از صرافی A خریداری کرده و آن‌ها را در صرافی B به قیمت بالاتر بفروشید. پس از این فروش، 1100 دلار به دست می‌آورید. با استفاده از این پول، وام 1000 دلاری خود را بازپرداخت می‌کنید و 100 دلار سود برای شما باقی می‌ماند. تمام این فرآیند در یک تراکنش واحد انجام می‌شود و اگر مشکلی پیش بیاید، وام لغو شده و شما هیچ ریسکی متحمل نمی‌شوید.
این نوع وام به دلیل نیاز نداشتن به وثیقه و خودکار بودن فرآیند توسط قراردادهای هوشمند، برای معامله‌گران حرفه‌ای و افرادی که از فرصت‌های آربیتراژ استفاده می‌کنند، بسیار محبوب است.

کاربرد فلش لون چیست؟

حال که با مفهوم و نحوه کار فلش لون آشنا شدید، ممکن است این سؤال برای شما پیش بیاید: چرا افراد به سراغ این نوع وام می‌روند؟ به طور کلی، فلش لون چه مزیتی دارد؟ جواب ساده است: اهرم مالی! فلش لون‌ها به عنوان ابزاری برای دستیابی به سودهای چشمگیر، بدون نیاز به قرار دادن سرمایه در معرض ریسک، مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از دلایل عمده‌ای که سرمایه‌گذاران از این نوع وام بهره می‌گیرند، عبارت‌اند از:

• آربیتراژ: معامله‌گران با استفاده از آربیتراژ از اختلاف قیمت‌ها در بازارهای مختلف سود کسب می‌کنند. اگرچه این اختلافات قیمتی معمولاً کم هستند، اما با استفاده از فلش لون، معامله‌گر می‌تواند سرمایه بیشتری به کار گیرد و در نتیجه سود بیشتری به دست آورد.
• تعویض وثیقه: در دنیای کریپتو، سرمایه‌گذاران می‌توانند وثیقه‌های خود را که برای گرفتن وام قرار داده‌اند، در پلتفرم‌های وام‌دهی مانند Compound تعویض کنند. این کار به آنها اجازه می‌دهد تا با تغییر شرایط بازار، دارایی‌های خود را بهتر مدیریت کنند.
• کاهش کارمزد تراکنش‌ها: فلش لون‌ها معمولاً چندین تراکنش را در قالب یک تراکنش واحد ادغام می‌کنند. این ویژگی به کاربران این امکان را می‌دهد که در برخی موارد هزینه‌های بالای تراکنش‌های متعدد را کاهش دهند و از هزینه‌های اضافی اجتناب کنند.

بهترین پلتفرم برای دریافت فلش لون چیست؟

با توجه به افزایش روزافزون محبوبیت فلش لون‌ها و علاقه کاربران به استفاده از این نوع وام‌ها، پلتفرم‌های متعددی در دنیای دیفای (DeFi) اقدام به ارائه این خدمت کرده‌اند. در میان این پلتفرم‌ها، تعدادی به دلیل قابلیت‌های منحصر به فرد و شهرت خود، در صدر قرار دارند. برخی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های دیفای که فلش لون‌ها را به کاربران ارائه می‌دهند، شامل موارد زیر هستند:

1. آوه(Aave): یکی از پیشگامان در ارائه فلش لون‌ها، Aave به کاربران این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به وثیقه و به صورت آنی از وام‌های بزرگ بهره‌مند شوند. این پلتفرم به دلیل سادگی استفاده و تنوع دارایی‌های قابل وام‌گیری بسیار محبوب است.
2. پلتفرم dYdX:پلتفرم dYdX نیز امکان دریافت فلش لون را برای کاربران فراهم کرده است. این پلتفرم به ویژه در میان معامله‌گران حرفه‌ای که به دنبال استفاده از فرصت‌های آربیتراژ هستند، شهرت دارد.
3. یونی سوآپ Uniswap: اگرچه Uniswap بیشتر به عنوان یک صرافی غیرمتمرکز شناخته می‌شود، اما کاربران می‌توانند از ویژگی‌های این پلتفرم برای انجام تراکنش‌های پیچیده و کسب سود از فلش لون‌ها استفاده کنند.

این پلتفرم‌ها با ارائه وام‌های آنی به کاربران این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به وثیقه از فرصت‌های سودآور در بازارهای مالی بهره ببرند.

حملات مرتبط با وام‌های آنی

یکی از نقاط ضعف اساسی در حوزه دیفای (DeFi) به پیچیدگی برنامه‌های مبتنی بر قراردادهای هوشمند بازمی‌گردد، به‌ویژه زمانی که این برنامه‌ها نیاز به دریافت داده‌ها، از جمله نرخ قیمت‌ها، از منابع خارجی دارند. 
برای مثال، هر پلتفرمی که خدماتی مانند توکن سواپ ارائه می‌دهد، باید از نرخ به‌روز ارزهای دیجیتال آگاهی داشته باشد. این داده‌ها معمولاً از طریق یک اوراکل (Oracle) تأمین می‌شوند.
اوراکل‌ها به عنوان پلی میان قراردادهای هوشمند و دنیای واقعی عمل می‌کنند و داده‌های خارجی را از طریق APIها به قراردادهای هوشمند انتقال می‌دهند.
این ساختار، فرصتی را برای برنامه‌نویسان با دانش عمیق از زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی و قراردادهای هوشمند ایجاد می‌کند تا از آن سوءاستفاده کنند. به عنوان مثال:
ابتدا، 10 هزار اتریوم به‌صورت وام آنی دریافت می‌شود.

سپس با استفاده از این اتریوم‌ها، مقدار زیادی رپد بیت کوین (wBTC) خریداری می‌شود.

سپس از باقیمانده اتریوم برای باز کردن موقعیت شورت روی جفت ارز ETH/wBTC استفاده می‌شود.

با استفاده از wBTC، وامی بزرگ از اتریوم دریافت و با دستکاری قیمت در جفت ارز ETH/wBTC، لغزش قیمت ایجاد می‌شود.

سپس، با توجه به لغزش قیمت، رپد بیت کوین‌ها را به اتریوم بیشتری تبدیل کرده و بازپرداخت وام آنی همراه با کارمزد انجام می‌شود.

در نهایت، اتریوم اضافی که به عنوان سود حاصل از این معامله به دست آمده، ذخیره می‌گردد.

تمام این مراحل در یک تراکنش انجام می‌شود، به طوری که هیچ یک از بخش‌های بلاکچین فرصت واکنش به این تغییرات را ندارند. در واقع، آنچه که حمله‌کننده انجام می‌دهد، تغییر قیمت به نفع خود است، که برخی معتقدند ممکن است غیرقانونی یا غیراخلاقی نباشد. این‌گونه حملات به وام‌های آنی تاکنون منجر به ضررهای میلیون دلاری شده است. جالب است بدانید، اولین نمونه حملات فلش لون در سال 2020 در پلتفرم غیرمتمرکز DyDx رخ داد. با وجود مزایای وام‌های آنی، این نوع حملات، ریسک‌های جدی را نیز به دنبال دارند.

امنیت در فلش لون

امنیت در فلش لون یکی از مسائل کلیدی در دنیای بلاکچین و ارزهای دیجیتال است. هرچند روش‌های مختلفی برای مقابله با سوءاستفاده از این وام‌های سریع وجود دارد، اما همچنان احتمال حملات به این سیستم‌ها پابرجاست. در ادامه، به برخی از راهکارها و اصول امنیتی که برای کاهش این نوع تهدیدات استفاده می‌شود، اشاره می‌کنیم:

• استفاده از ابزارهای پیشگیری: توسعه‌دهندگان می‌توانند از نرم‌افزارهای حفاظتی برای شناسایی و جلوگیری از دستکاری قیمت‌ها استفاده کنند. این نرم‌افزارها با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته قادرند حملاتی مانند فلش لون را تشخیص داده و از آن جلوگیری کنند.
• پروتکل‌های غیرمتمرکز قیمت‌گذاری: بهره‌گیری از پروتکل‌های غیرمتمرکز برای قیمت‌گذاری می‌تواند دقت و شفافیت بیشتری در ارائه قیمت‌ها به همراه داشته باشد. این پروتکل‌ها تضمین می‌کنند که پلتفرم‌ها قیمت‌ها را به صورت منصفانه و بدون تغییرات غیرمجاز اعلام کنند، و به این ترتیب احتمال سوءاستفاده از تغییرات ناگهانی قیمت‌ها به حداقل می‌رسد.

سخن پایانی:

وام آنی یا فلش لون یکی از نوآوری‌های جذاب و کاربردی در حوزه مالی غیرمتمرکز (DeFi) است که امکان دریافت وام بدون نیاز به وثیقه را فراهم می‌کند. این ابزار به دلیل قابلیت آنی و بدون ریسک بازپرداخت، فرصت‌های زیادی را برای معامله‌گران فراهم می‌سازد. با این حال، مانند هر فناوری دیگری، فلش لون‌ها با چالش‌هایی نظیر حملات سایبری و دستکاری بازار مواجه‌اند که نیازمند تدابیر امنیتی قوی است. با رشد مداوم حوزه DeFi و توسعه پروتکل‌های امن‌تر، وام‌های آنی می‌توانند به یکی از ابزارهای مالی کلیدی در دنیای ارزهای دیجیتال تبدیل شوند و همچنان به کاربران فرصت‌های جدیدی برای کسب سود ارائه دهند.