در بازارهای مالی، عدالت اطلاعاتی یکی از ارکان اصلی سلامت و شفافیت معاملات به شمار می‌رود. زمانی‌که همه سرمایه‌گذاران به اطلاعات یکسان دسترسی داشته باشند، رقابت در شرایط برابر شکل می‌گیرد و اعتماد به نظام اقتصادی حفظ می‌شود. با این حال، گاهی برخی افراد به داده‌هایی دست می‌یابند که هنوز در اختیار عموم قرار نگرفته است؛ اطلاعاتی کلیدی که می‌تواند روند قیمت‌ها را به‌طور چشم‌گیری تغییر دهد. استفاده از این اطلاعات برای انجام معامله، پدیده‌ای است که با عنوان «اینسایدر تریدینگ» یا معاملات نهانی شناخته می‌شود. در این مقاله از بلاگ کیف پول من قصد داریم به‌طور جامع بررسی کنیم که اینسایدر تریدینگ چیست، چه تأثیری بر بازارها دارد، و چه قوانینی برای مقابله با آن در نظر گرفته شده است.
اینسایدر تریدینگ؛ وقتی اطلاعات پنهان ابزار سودجویی می‌شوند
اینسایدر تریدینگ یا معاملات نهانی، به معاملاتی گفته می‌شود که بر پایه اطلاعاتی صورت می‌گیرند که هنوز در دسترس عموم قرار نگرفته‌اند. این نوع داد و ستد اغلب در بازارهای مالی مثل بورس یا بازار ارزهای دیجیتال رخ می‌دهد و زمانی اتفاق می‌افتد که افراد خاصی با استفاده از اطلاعات محرمانه، قبل از اطلاع‌رسانی عمومی، تصمیم به خرید یا فروش دارایی می‌گیرند.
افرادی که به چنین داده‌هایی دسترسی دارند معمولاً جزو تیم‌های مدیریتی، کارکنان رده‌بالا یا مشاوران نزدیک به پروژه‌ها و شرکت‌ها هستند. به عنوان مثال، تصور کنید شرکتی قرار است طی روزهای آینده محصولی نوآورانه را روانه بازار کند. این اتفاق می‌تواند باعث رشد قابل توجه ارزش سهام آن شرکت شود. اگر یکی از کارکنان از این موضوع پیش از اعلام رسمی باخبر شود و اقدام به خرید سهام کند، در واقع از موقعیت ویژه‌اش برای سود غیرمنصفانه بهره برده است. ماهیت این معاملات در تضاد با شفافیت بازار است. چراکه اصل بازارهای مالی بر پایه عدالت، دسترسی یکسان به اطلاعات و رقابت سالم شکل گرفته است. وقتی برخی افراد بتوانند زودتر از بقیه به اطلاعات حیاتی دست پیدا کنند، تعادل بازار به هم می‌خورد و اعتماد عمومی نیز آسیب می‌بیند.
در بسیاری از کشورها، قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای مقابله با معاملات نهانی وضع شده است. شرکت‌ها اغلب به مدیران و کارکنان خود اجازه نمی‌دهند تا در سهامی که با آن‌ها در ارتباط هستند سرمایه‌گذاری کنند، یا حداقل تا زمانی که اطلاعات حساس عمومی نشده، چنین فعالیتی مجاز نیست. همچنین افشای اطلاعات به دوستان، آشنایان یا هر فرد خارج از سازمان نیز می‌تواند مصداق تخلف و جرم تلقی شود. نکته مهم این است که اینسایدر تریدینگ تنها مختص بورس‌های سنتی نیست. در دنیای ارزهای دیجیتال نیز شاهد معاملات نهانی بوده‌ایم؛ جایی که برخی افراد با آگاهی زودهنگام از فهرست شدن توکن جدید یا اخبار کلیدی، از نوسانات قیمتی به نفع خود استفاده می‌کنند. مقابله با این پدیده، تنها از طریق قانون‌گذاری و نظارت دقیق امکان‌پذیر است. اما فرهنگ‌سازی درباره اهمیت شفافیت و اخلاق حرفه‌ای نیز نقش مهمی در کاهش چنین تخلفاتی دارد.
اینسایدر تریدینگ در بازار ارزهای دیجیتال
با وجود آنکه ماهیت بازار ارزهای دیجیتال بر پایه عدم تمرکز بنا شده، اما واقعیت این است که بخش مهمی از تراکنش‌ها و فعالیت‌ها همچنان تحت کنترل نهادهای متمرکزی مانند صرافی‌های بزرگ انجام می‌شود. این موضوع راه را برای نوعی از سوءاستفاده باز کرده که آن را با نام "اینسایدر تریدینگ" یا معاملات نهانی می‌شناسیم؛ پدیده‌ای که تا پیش از این بیشتر با بازارهای سنتی مانند بورس گره خورده بود. در بازار رمزارزها، صرافی‌های بزرگی مانند بایننس نقشی کلیدی ایفا می‌کنند. این پلتفرم‌ها به واسطه حجم معاملات بالا، تعداد زیاد کاربران و اثرگذاری مستقیم بر عرضه و تقاضا، می‌توانند مسیر قیمت‌ها را تغییر دهند. نکته نگران‌کننده اینجاست که برخی مدیران، توسعه‌دهندگان یا کارکنان داخلی این صرافی‌ها ممکن است به اطلاعاتی دسترسی داشته باشند که هنوز در اختیار عموم کاربران قرار نگرفته‌اند؛ اطلاعاتی مثل فهرست ارزهای جدیدی که قرار است به بازار اضافه یا از آن حذف شوند.
برای مثال، وقتی ارزی به صرافی بزرگی مانند بایننس اضافه می‌شود، معمولاً قیمت آن با هجوم سرمایه‌گذاران به‌شدت رشد می‌کند. این در حالی است که حذف یک رمزارز از پلتفرم می‌تواند فشار فروش را افزایش داده و موجب افت شدید قیمت شود. حال اگر فردی از تیم داخلی این صرافی زودتر از اعلام عمومی از این تغییرات باخبر شود و پیش از دیگران اقدام به خرید ارز دیجیتال یا فروش آن کند، عملاً از مزیتی ناعادلانه بهره برده که به دیگران آسیب می‌زند. در نهایت باید پذیرفت که هرچند فناوری بلاکچین برای ایجاد شفافیت و حذف واسطه‌ها طراحی شده، اما در عمل و به‌ویژه در لایه‌های کاربردی آن مانند صرافی‌ها، هنوز چالش‌هایی مانند اینسایدر تریدینگ وجود دارد. برخورد قانونی، نظارت دقیق و توسعه پلتفرم‌های واقعاً غیرمتمرکز می‌تواند راه‌حل مناسبی برای مقابله با این تهدید پنهان باشد.
نحوه فاش شدن اطلاعات در معاملات نهانی ارزهای دیجیتال
درز اطلاعات در اینسایدر تریدینگ یکی از خطرناک‌ترین تهدیدها برای شفافیت و عدالت در بازار ارزهای دیجیتال به شمار می‌آید. در بسیاری از موارد، اطلاعات حساس و طبقه‌بندی‌شده مانند زمان لیست شدن یک ارز جدید در صرافی یا تصمیمات مهم در ساختار پلتفرم‌های معاملاتی، پیش از اعلام رسمی به‌صورت پنهانی در اختیار برخی افراد خاص قرار می‌گیرد. این اطلاعات می‌توانند تأثیر مستقیم بر رفتار بازار داشته باشند و موجب سودهای کلان برای افراد مطلع شوند. یکی از مسیرهای رایج درز اطلاعات، فساد در لایه‌های مدیریتی برخی پلتفرم‌های معاملاتی است. مدیرانی که به داده‌های کلیدی دسترسی دارند، گاهی این اطلاعات را پیش از انتشار عمومی، برای منافع شخصی یا در اختیار اطرافیان خود قرار می‌دهند. این اقدامات، نه‌تنها ناعادلانه بلکه برخلاف اصول قانونی و اخلاقی هستند.
در کنار مدیران، کارکنان عادی نیز ممکن است به‌طور ناخواسته یا عامدانه به اطلاعات محرمانه دست پیدا کنند. حضور در جلسات داخلی، مشاهده تغییرات زودهنگام در پنل‌های مدیریتی سایت یا شنیدن مکالمات کلیدی، از جمله راه‌هایی هستند که می‌توانند کارمندان را به اطلاعات حساس برسانند. اگر این افراد از داده‌های به‌دست‌آمده برای معاملات شخصی یا افشای آن‌ها استفاده کنند، وارد حوزه اینسایدر تریدینگ می‌شوند.
با وجود ممنوعیت قانونی چنین معاملاتی، بررسی‌ها نشان می‌دهد که این نوع سوءاستفاده‌ها در دنیای کریپتو هنوز هم وجود دارند. در برخی موارد، حتی نام صرافی‌های بزرگ و افراد شناخته‌شده در لیست عاملان یا بهره‌برداران از این نوع اطلاعات به چشم می‌خورد. همین موضوع اهمیت افزایش شفافیت، وضع قوانین سخت‌گیرانه‌تر و پیاده‌سازی ساختارهای ضد فساد در صنعت رمزارزها را بیش از پیش نمایان می‌کند.
نمونه‌های واقعی از معاملات نهانی در بازار رمزارزها
معاملات نهانی یا اینسایدر تریدینگ یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل در بازار ارزهای دیجیتال است. برخلاف تصور اولیه مبنی بر شفافیت و غیرمتمرکز بودن این بازار، داده‌ها نشان می‌دهند که تخلفات داخلی نیز در این حوزه به‌طور فزاینده‌ای در حال وقوع است. تحقیقاتی که در سال ۲۰۲۳ توسط تیم Solidus Labs منتشر شد، حاکی از آن است که از سال ۲۰۲۱ تاکنون، بیش از نیمی از توکن‌هایی که در صرافی‌های ارز دیجیتال لیست شده‌اند، نشانه‌هایی از استفاده غیرقانونی از اطلاعات داخلی داشته‌اند. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین نمونه‌های این نوع معاملات می‌پردازیم:
- پرونده ایشان واهی در صرافی Coinbase: ایشان واهی یکی از مدیران ارشد صرافی کوین‌بیس بود که بین سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ اطلاعات محرمانه مربوط به لیست شدن یا حذف ارزهای دیجیتال را قبل از اعلام رسمی، در اختیار برادر و دوستش قرار می‌داد. این دو با استفاده از اطلاعات فاش‌شده، اقدام به خرید زودهنگام ارزها می‌کردند و پس از اعلام رسمی، آن‌ها را با سود بالا می‌فروختند. طبق بررسی‌های دادگاه، سود حاصل از این معاملات غیرقانونی به بیش از ۱.۱ میلیون دلار رسید. اینسایدر تریدینگ واهی نهایتاً منجر به محکومیت او به دو سال زندان در آمریکا شد.
- سوءاستفاده ناتانیل چستین در پلتفرم OpenSea: ناتانیل چستین، مدیر محصول در مارکت‌پلیس بزرگ NFT اوپن‌سی، از موقعیت شغلی خود برای کسب سود استفاده کرد. او پیش از آنکه مجموعه‌ای از NFTها در صفحه اصلی اوپن‌سی نمایش داده شوند، اقدام به خرید آن‌ها می‌کرد. نمایش در صفحه اول معمولاً باعث افزایش تقاضا و رشد قیمت می‌شود. چستین پس از بالا رفتن قیمت‌ها، NFTهای خود را با سود بالا می‌فروخت. در برخی موارد، سود او تا چهار برابر قیمت خرید اولیه می‌رسید و مجموع سود او به بیش از ۵۰ هزار دلار رسید.
- داده‌های گسترده از فعالیت‌های مشکوک در صرافی‌ها: علاوه بر این موارد مشخص، داده‌های منتشرشده نشان می‌دهند که تعداد زیادی از معاملات در آستانه لیست شدن ارزها در صرافی‌های مطرح، الگوهای مشکوکی دارند. این موضوع به خوبی گواه آن است که کارمندان یا افراد نزدیک به صرافی‌ها به اطلاعات کلیدی دسترسی دارند و از آن برای معاملات سودده استفاده می‌کنند، بدون آنکه رد مشخصی از خود بر جای بگذارند.
در نهایت اگرچه بازار ارزهای دیجیتال به دلیل ساختار غیرمتمرکزش در ابتدا ایمن و شفاف به‌نظر می‌رسید، اما شواهد نشان می‌دهد که این بازار نیز از فساد و معاملات نهانی در امان نیست. با رشد روزافزون صنعت کریپتو و ورود سرمایه‌گذاران بیشتر، لزوم وضع قوانین سخت‌گیرانه‌تر و ابزارهای نظارتی قوی‌تر بیش از پیش احساس می‌شود. مبارزه با اینسایدر تریدینگ، گامی اساسی برای حفظ اعتماد عمومی به بازار رمزارزهاست.
پیامدهای معاملات نهانی بر بازار ارزهای دیجیتال و اعتماد سرمایه‌گذاران
اینسایدر تریدینگ یا همان معاملات نهانی، یکی از تهدیدهای جدی برای سلامت بازار ارزهای دیجیتال به شمار می‌رود. در فضایی که شفافیت و غیرمتمرکز بودن از اصلی‌ترین ارزش‌های بنیادین آن محسوب می‌شوند، افشای اطلاعات پیش از موعد به برخی افراد خاص، می‌تواند پایه‌های اعتماد عمومی را به شدت متزلزل کند. بازار ارزهای دیجیتال در آغاز سال ۲۰۲۴ با ارزش تقریبی ۲.۶ تریلیون دلار، هنوز فاصله زیادی با بازارهای سنتی مانند فارکس دارد. این حجم نسبتاً کوچک باعث شده تا دستکاری قیمت‌ها با سرمایه‌های محدودتر نیز ممکن باشد. در نتیجه، بستر مناسبی برای سوءاستفاده ایجاد شده که اینسایدرها با بهره‌گیری از اطلاعات حساس، سودهای هنگفتی به‌دست می‌آورند، در حالی‌که دیگر سرمایه‌گذاران متحمل ضرر می‌شوند.
این رفتارها نه‌تنها امنیت روانی سرمایه‌گذاران را برهم می‌زند، بلکه سبب کاهش ورود سرمایه به بازار می‌شود. کاربرانی که شاهد ضررهای پی‌در‌پی ناشی از معاملات غیرمنصفانه باشند، به‌مرور زمان از ادامه فعالیت در این حوزه دلسرد شده و سرمایه خود را به بازارهای امن‌تر منتقل می‌کنند. از سوی دیگر، نبود قوانین شفاف و نظارت مؤثر در بسیاری از کشورها، فضای رمزارزها را همچون "غرب وحشی" توصیف‌پذیر کرده است. در این شرایط، نه‌تنها مقابله با معاملات نهانی دشوار است، بلکه راه برای گسترش فعالیت‌های سودجویانه نیز هموارتر خواهد شد. با تکرار چنین وقایعی، نه‌فقط اعتماد، بلکه آینده این بازار نیز زیر سؤال می‌رود. در صورت عدم مقابله با اینسایدر تریدینگ، پروژه‌های با ارزش واقعی نیز قربانی بی‌اعتمادی عمومی خواهند شد، استارتاپ‌های نوپا ورشکسته می‌شوند و فرصت‌های شغلی در این صنعت نوظهور از بین می‌رود. در نهایت، مقابله جدی با معاملات نهانی نه فقط یک انتخاب، بلکه ضرورتی حیاتی برای بقای پایدار و رشد سالم بازار ارزهای دیجیتال است. تنها از طریق وضع قوانین مؤثر و تقویت نهادهای نظارتی می‌توان از آسیب‌های گسترده این پدیده جلوگیری کرد.
راهکار مقابله با معاملات نهانی در بازار ارزهای دیجیتال
اینسایدر تریدینگ یکی از جدی‌ترین معضلات بازارهای مالی است که در فضای ارزهای دیجیتال نیز نمود پیدا کرده و تهدیدی برای رشد پایدار این صنعت به شمار می‌رود. با وجود آنکه حذف کامل این پدیده در عمل امکان‌پذیر نیست، اما می‌توان با تدابیر هوشمندانه و اقدامات هدفمند، از دامنه تأثیرات آن به‌طور قابل توجهی کاست. بازار رمزارزها بیش از هر زمان دیگری به شفافیت نیاز دارد. سرمایه‌گذارانی که با هدف حضور در یک محیط غیرمتمرکز، آزاد و منصفانه وارد این فضا شده‌اند، انتظار دارند اطلاعات حساس پیش از انتشار عمومی، به دست افراد خاص نرسد. اگر این اصل مهم نادیده گرفته شود، اعتماد عمومی از بین می‌رود و آینده این بازار در هاله‌ای از ابهام فرو می‌رود. برای کاهش معاملات نهانی، تقویت زیرساخت‌های نظارتی، تدوین قوانین شفاف و الزام‌آور، و استفاده از ابزارهای تحلیلی برای رصد فعالیت‌های مشکوک ضروری است. همچنین پلتفرم‌ها باید تعهد بیشتری در قبال حفظ محرمانگی اطلاعات داشته باشند و مسئولیت‌پذیری کارمندان را افزایش دهند. امید می‌رود با بلوغ صنعت بلاکچین، شکل‌گیری قوانین کارآمد و افزایش تعامل میان قانون‌گذاران و فعالان این حوزه، بتوان مسیر مقابله با اینسایدر تریدینگ را هموار کرد. تنها در چنین شرایطی است که می‌توان به ساخت بازاری منصفانه، شفاف و پایدار برای همه کاربران امیدوار بود.
