در دنیای دیجیتال امروز، قراردادهای هوشمند به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی برای خودکارسازی فرآیندها در بلاکچین معرفی شده‌اند. این قراردادها امکان اجرای توافقات بدون نیاز به واسطه‌ها و نهادهای مرکزی را فراهم می‌کنند و با توجه به افزایش خرید ارز دیجیتال و به ویژه خرید بیت کوین، نقش مهمی در تسهیل معاملات در شبکه‌های غیرمتمرکز ایفا می‌کنند.
یکی از پرسش‌های اصلی که در ارتباط با این قراردادها مطرح می‌شود این است که آیا می‌توان قراردادهای هوشمند را تغییر داد؟ این سوال به‌ویژه زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بخواهیم بدانیم چگونه می‌توان اشکالات احتمالی را اصلاح یا ویژگی‌های جدید به این قراردادها اضافه کرد. در این مقاله از وبلاگ کیف پول من، به این موضوع می‌پردازیم که چرا قراردادهای هوشمند به صورت ذاتی غیرقابل تغییر هستند و روش‌هایی مانند الگوی پراکسی چگونه می‌توانند امکان به‌روزرسانی آن‌ها را فراهم کنند.
در ادامه، به بررسی چالش‌های فنی و حقوقی این موضوع خواهیم پرداخت و همچنین مزایا و معایب استفاده از قراردادهای هوشمند قابل به‌روزرسانی در پروژه‌هایی مانند خرید اتریوم و خرید تتر را بررسی خواهیم کرد.
قراردادهای هوشمند چگونه کار می‌کنند؟
یکی از ویژگی‌های بنیادی قراردادهای هوشمند، غیرقابل تغییر بودن آن‌ها پس از استقرار بر روی بلاکچین است. این خصوصیت باعث می‌شود که قرارداد پس از اجرا دیگر قابل دستکاری نباشد. عدم تغییرپذیری، اعتماد کاربران به قراردادهای هوشمند را افزایش می‌دهد و اطمینان می‌دهد که هیچ طرفی نخواهد توانست پس از استقرار قرارداد، شرایط آن را تغییر دهد. در واقع، قراردادهای هوشمند بر اساس کدهای برنامه‌نویسی تعریف می‌شوند که یک بار روی بلاکچین ثبت شده و به صورت غیرقابل تغییر باقی می‌مانند.
غیرقابل تغییر بودن قراردادهای هوشمند مزایای زیادی دارد. از جمله این مزایا، افزایش امنیت است. از آنجا که هیچ فرد یا نهادی نمی‌تواند پس از ثبت قرارداد آن را تغییر دهد، احتمال دستکاری یا سوءاستفاده از قرارداد بسیار کم می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که قراردادهای هوشمند در برابر تقلب و حملات امنیتی مقاوم‌تر باشند. در این حالت، قرارداد بر اساس همان شرایط اولیه اجرا می‌شود و هیچ تغییری در آن صورت نمی‌گیرد.
علاوه بر امنیت، غیرقابل تغییر بودن قراردادهای هوشمند به افزایش اعتماد میان طرفین قرارداد کمک می‌کند. از آنجا که شرایط قرارداد به طور کامل شفاف و غیرقابل تغییر است، همه طرفین از اجرای صحیح و عادلانه آن اطمینان حاصل می‌کنند. به این ترتیب، طرفین بدون نیاز به واسطه‌ها یا نهادهای ثالث به یکدیگر اعتماد کرده و معاملات خود را به صورت مستقیم و خودکار انجام می‌دهند.
با این حال، غیرقابل تغییر بودن ممکن است به عنوان یک محدودیت نیز مطرح شود. اگر در کد قرارداد خطا یا نقصی وجود داشته باشد، امکان اصلاح آن به صورت مستقیم وجود ندارد. همچنین افزودن ویژگی‌های جدید یا تغییرات در قرارداد، به آسانی قابل انجام نیست. این مشکلات به دلیل ماهیت بلاکچین و نحوه عملکرد قراردادهای هوشمند است که در عین افزایش امنیت، انعطاف‌پذیری را کاهش می‌دهد.
با توجه به این محدودیت‌ها، راهکارهایی مانند استفاده از الگوهای پراکسی برای به‌روزرسانی غیرمستقیم قراردادها توسعه یافته‌اند، که این موضوع در بخش‌های بعدی بررسی خواهد شد.
قابلیت تغییر دادن قراردادهای هوشمند
همانطور که اشاره شد؛ قراردادهای هوشمند به دلیل ماهیت غیرقابل تغییر بودنشان، به طور مستقیم قابل ویرایش و به‌روزرسانی نیستند. اما برای رفع محدودیت‌های این ویژگی و فراهم کردن امکان اعمال تغییرات و افزودن قابلیت‌های جدید، روش‌هایی توسعه یافته است که یکی از معروف‌ترین آن‌ها استفاده از الگوی پراکسی است.
الگوی پراکسی در قرارداد هوشمند چیست؟
در این الگو، قرارداد به دو بخش تقسیم می‌شود: قرارداد پراکسی و قرارداد منطقی.
قرارداد پراکسی: وظیفه ذخیره‌سازی وضعیت و اطلاعات قرارداد را بر عهده دارد، در حالی که قرارداد منطقی، شامل کد و منطق اجرایی قرارداد است. در هنگام اجرای هر تابع، درخواست‌های کاربران ابتدا به قرارداد پراکسی ارسال می‌شود، سپس قرارداد پراکسی این درخواست‌ها را به قرارداد منطقی ارسال می‌کند تا عملیات مورد نظر انجام شود. این رویکرد انعطاف‌پذیری بالایی را در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهد، زیرا قرارداد منطقی می‌تواند به‌روزرسانی شود بدون اینکه نیاز باشد قرارداد پراکسی تغییر کند. در این حالت، تنها آدرس قرارداد منطقی جدید به قرارداد پراکسی اعلام می‌شود و بعد از آن، قرارداد پراکسی با قرارداد جدید کار خواهد کرد. به این ترتیب، هر تغییری که در منطق اجرایی قرارداد نیاز باشد، تنها با تغییر قرارداد منطقی و بدون تغییر وضعیت ذخیره‌شده یا آدرس قرارداد اصلی انجام می‌شود. این روش علاوه بر رفع خطاها، این امکان را فراهم می‌کند که ویژگی‌های جدید به قرارداد هوشمند اضافه شود. اما در عین حال، استفاده از این الگو نیاز به دقت بالایی دارد، چرا که اگر به درستی پیاده‌سازی نشود، مشکلات امنیتی جدید ایجاد خواهد کرد. الگوی پراکسی به دلیل انعطاف‌پذیری و قابلیت به‌روزرسانی بالا، یکی از روش‌های رایج برای مدیریت و به‌روزرسانی قراردادهای هوشمند در بلاک‌چین‌هایی مانند بلاک چین اتریوم است.
مزایا و معایب قراردادهای هوشمند قابل تغییر
قراردادهای هوشمند قابل به‌روزرسانی از جمله نوآوری‌هایی هستند که مزایای بسیاری را برای توسعه‌دهندگان و کاربران فراهم می‌کنند. یکی از مهم‌ترین مزایای این نوع قراردادها، امکان رفع اشکالات و افزودن قابلیت‌های جدید است. از آنجا که قراردادهای هوشمند در ابتدا ممکن است دارای باگ یا نقص باشد، به‌روزرسانی آن‌ها از طریق الگوی پراکسی امکان رفع این اشکالات را فراهم می‌کند. به جای ایجاد یک قرارداد جدید که نیازمند تعامل مجدد کاربران است، می‌توان تنها بخش منطقی قرارداد را تغییر داد و از همان قرارداد اصلی استفاده کرد. این ویژگی به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا در صورت کشف باگ‌های امنیتی، سریعاً اقدام به رفع آن‌ها کنند و اعتماد کاربران به سیستم را حفظ کنند.
علاوه بر این، افزودن قابلیت‌های جدید بدون نیاز به تغییر قرارداد اصلی یکی دیگر از مزایای این رویکرد است. به عنوان مثال، در پروژه‌هایی که نیازمند توسعه تدریجی و افزودن ویژگی‌های بیشتر هستند، استفاده از قراردادهای قابل به‌روزرسانی ضمن ایجاد انعطاف‌پذیری، مانع از توقف پروژه به دلیل نیاز به تغییرات عمده می‌شود.
اما در کنار این مزایا، خطرات امنیتی و چالش‌های بالقوه نیز وجود دارد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، ریسک دسترسی‌های غیرمجاز است. اگر مکانیزم به‌روزرسانی به درستی طراحی نشود و یا کنترل‌های امنیتی مناسبی نداشته باشد، ممکن است افراد غیرمجاز توانایی به‌روزرسانی قرارداد و دستکاری منطق اجرایی آن را پیدا کنند. برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، توسعه‌دهندگان باید مکانیزم‌های کنترلی قوی مانند دسترسی‌های مدیریت شده و تاییدیه‌های چندگانه را در فرآیند به‌روزرسانی اعمال کنند.
از دیگر معایب این روش می‌توان به پیچیدگی پیاده‌سازی اشاره کرد. استفاده از الگوهای پراکسی و قراردادهای قابل به‌روزرسانی نیازمند دانش عمیق‌تری از برنامه‌نویسی و طراحی قراردادهای هوشمند است و هرگونه اشتباه در طراحی می‌تواند منجر به مشکلات بزرگ‌تر شود. همچنین، به‌روزرسانی‌های مکرر می‌تواند پیچیدگی بیشتری را به مدیریت قراردادها اضافه کند که نیاز به نظارت دقیق‌تر و کنترل‌های مداوم دارد.
مثال‌هایی از قراردادهای هوشمند قابل تغییر
در دنیای بلاکچین، پروژه‌های مختلفی از قراردادهای هوشمند قابل تغییر استفاده کرده‌اند تا بتوانند بر محدودیت‌های قراردادهای هوشمند غیرقابل تغییر غلبه کنند و امکانات جدید به سیستم‌های خود اضافه کنند. یکی از مهم‌ترین پروژه‌هایی که از این الگو استفاده می‌کند، پروتکل‌های امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) است. بسیاری از این پروتکل‌ها از قراردادهای قابل به‌روزرسانی استفاده می‌کنند تا در صورت کشف باگ‌های امنیتی یا نیاز به تغییر در نرخ بهره وام‌ها، بتوانند به سرعت منطق قراردادها را به‌روزرسانی کنند بدون اینکه به دارایی کاربران آسیب وارد شود.
یکی دیگر از پروژه‌های معروف در این زمینه پلتفرم اتریوم است. در اتریوم، قراردادهای قابل به‌روزرسانی با استفاده از الگوی پراکسی اجرا می‌شوند. این الگو به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد که بخش منطقی قرارداد را بدون تغییر وضعیت ذخیره شده کاربران به‌روزرسانی کنند. این روش به ویژه در پروژه‌های بزرگ و پیچیده که نیازمند توسعه مداوم و افزودن قابلیت‌های جدید هستند، مانند پروژه‌های توکن‌های ERC-20 و ERC-721، به کار گرفته می‌شود.
علاوه بر این، پروژه‌های NFT و بازی‌های بلاکچین نیز از این روش بهره می‌برند. به عنوان مثال، برخی از بازی‌های بلاک‌چینی که از قراردادهای هوشمند برای مدیریت آیتم‌ها و دارایی‌های دیجیتال استفاده می‌کنند، از قراردادهای قابل به‌روزرسانی برای افزودن آیتم‌های جدید یا تغییر در قوانین بازی بهره می‌برند. این ویژگی به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا به طور مداوم محتوای جدید به بازی اضافه کنند و تجربه کاربری را بهبود بخشند، در حالی که منطق اصلی بازی حفظ می‌شود.
چالش‌ها و ملاحظات قانونی قراردادهای هوشمند قابل تغییر
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در خصوص قراردادهای هوشمند، به ویژه قراردادهای قابل به‌روزرسانی، مطرح می‌شود، موانع قانونی و مسائل حقوقی مرتبط با تغییرات در این قراردادها است. از آنجایی که قراردادهای هوشمند بر روی بلاکچین اجرا می‌شوند و غیرمتمرکز هستند، تعیین مسئولیت‌های قانونی در صورت بروز مشکل یا اختلاف، پیچیده است. این قراردادها، برخلاف قراردادهای سنتی، اغلب توسط کدها و الگوریتم‌ها کنترل می‌شوند و نمی‌توان آن‌ها را به‌سادگی تحت مقررات موجود بررسی یا اصلاح کرد.
یکی از مسائل اصلی تغییر قراردادهای هوشمند، احتمال عدم رعایت قوانین مرتبط با شفافیت و رعایت حقوق طرفین است. به عنوان مثال، اگر بعد از به‌روزرسانی قرارداد، یکی از طرفین بدون آگاهی از این تغییرات با شرایط جدید مواجه شود، ممکن است مشکلات حقوقی و قانونی رخ دهد. از این رو، نظارت دقیق و کنترل‌های قانونی بر فرآیند به‌روزرسانی قراردادها ضروری است تا حقوق کاربران محفوظ بماند.
نظارت و کنترل بر فرآیند به‌روزرسانی قراردادها به ویژه زمانی که از الگوهای پراکسی استفاده می‌شود، اهمیت ویژه‌ای دارد. این مسئله مستلزم ایجاد قوانین و چارچوب‌های قانونی مشخص برای به‌روزرسانی قراردادهای هوشمند است تا از سوءاستفاده و تغییرات غیرمجاز جلوگیری شود. همچنین، ممکن است نیاز به مراجع قانونی جدید برای حل اختلافات مرتبط با این قراردادها به وجود آید، چرا که احتمالا قوانین سنتی برای این نوع از قراردادهای دیجیتال کافی نباشد.
از سوی دیگر، عدم وجود مقررات واضح در خصوص قراردادهای هوشمند و تغییرات آن‌ها، می‌تواند منجر به چالش‌های فراوان دیگر شود. بسیاری از کشورها هنوز قوانین مشخصی در این زمینه ندارند و این موضوع می‌تواند موجب ابهام و اختلافات حقوقی بین طرفین قرارداد شود. به همین دلیل، توسعه چارچوب‌های حقوقی بین‌المللی برای تنظیم قراردادهای هوشمند و نحوه تغییرات آن‌ها ضروری است.
مطلب پیشنهادی: آسیب‌پذیری قراردادهای هوشمند
آیا می‌توان قرارداد هوشمند را تغییر داد یا حذف کرد؟
در این مقاله از وبلاگ کیف پول من، به بررسی قراردادهای هوشمند و امکان به‌روزرسانی آن‌ها پرداختیم. قراردادهای هوشمند به دلیل غیرقابل تغییر بودن، امنیت و اعتماد بالایی را فراهم می‌کنند، اما این ویژگی گاهی می‌تواند به عنوان یک محدودیت عمل کند. با معرفی روش‌های به‌روزرسانی مانند الگوی پراکسی، توسعه‌دهندگان توانسته‌اند این محدودیت را دور زده و امکان به‌روزرسانی قراردادهای هوشمند را بدون تغییر در وضعیت قرارداد فراهم کنند. این روش به آن‌ها امکان می‌دهد تا در صورت کشف باگ‌های امنیتی یا نیاز به افزودن قابلیت‌های جدید، تنها با تغییر بخش منطقی قرارداد، قرارداد را به‌روزرسانی کنند.
با این حال، استفاده از قراردادهای قابل به‌روزرسانی چالش‌هایی نیز به همراه دارد؛ از جمله خطرات امنیتی ناشی از ارتقاهای غیرمجاز و پیچیدگی‌های فنی در پیاده‌سازی. همچنین، ملاحظات قانونی و نبود چارچوب‌های مشخص حقوقی برای مدیریت این به‌روزرسانی‌ها، مسائل مهمی است که باید در نظر گرفته شود. حال به نظر شما می‌توان قراردادهای هوشمند را حذف کرد؟
امیدواریم که مطالعه این مقاله برای شما مفید بوده باشد. لطفا نظرات خود را با ما در میان بگذارید و برای مطالعه مقالات بیشتر از وبلاگ کیف پول من بازدید فرمائید.
