زی‌کش در سال‌های اخیر بیشتر به‌عنوان یک ارز دیجیتال کم‌حاشیه شناخته می‌شد، اما در نوامبر ۲۰۲۵ ورق کاملاً برگشت. این توکن که مدتی طولانی از توجه عمومی دور مانده بود، ناگهان به یکی از اصلی‌ترین موضوعات بازار تبدیل شد. جهش بیش از ۱۰ برابری قیمت، افزایش شدید جست‌وجوها در کوین‌بیس و بازگشت دوباره روایت حریم خصوصی، باعث شدند زی‌کش در مرکز توجه کاربران و تحلیلگران قرار بگیرد. این تحول سریع پرسشی مهم ایجاد می‌کند: چگونه چنین ارزی توانست تنها در یک ماه به نقطه اوج برسد؟
بازگشت یک پروژه فراموش‌شده
زی‌کش که در سال ۲۰۱۶ با فناوری اثبات دانایی صفر و امکان انجام تراکنش‌های کاملاً محافظت‌شده معرفی شد، در ابتدا یکی از نوآورانه‌ترین پروژه‌های حوزه حریم خصوصی بود. اما افزایش حساسیت نهادهای نظارتی، محدودیت صرافی‌ها و رشد محبوبیت مونرو باعث شد این ارز دیجیتال به‌تدریج به حاشیه رانده شود. حجم معاملات کاهش یافت، گفت‌وگوها در شبکه‌های اجتماعی کم شد و بسیاری آن را یک «توکن متعلق به عصر گذشته» می‌دانستند.
با وجود این، سکوت زی‌کش در سال‌های اخیر زمینه‌ساز یک بازگشت قدرتمند شد. پس از هاوینگ نوامبر ۲۰۲۴، پاداش بلاک این شبکه نصف شد و عرضه روزانه از ۳۶۰۰ به ۱۸۰۰ واحد کاهش یافت. این کاهش چشمگیر، توجه دوباره برخی تحلیلگران را به ویژگی‌های پولی زی‌کش جلب کرد و آن را در دسته دارایی‌های با عرضه محدود قرار داد. علاوه بر این، حجم موجودی در آدرس‌های محافظت‌شده طی یک سال از ۱.۷ میلیون به بیش از ۴.۵ میلیون واحد افزایش یافت؛ نشانه‌ای از کاربرد واقعی و افزایش تقاضا برای حریم خصوصی.
تحول حاکمیتی و نقش رویدادهای بیرونی
یکی از بزرگ‌ترین عوامل تغییر، اجرای ارتقای NU6.1 در نوامبر ۲۰۲۵ بود. این ارتقا ۸ درصد از پاداش بلاک را به کمک‌های جامعه و ۱۲ درصد را به صندوقی تحت کنترل دارندگان زی‌کش اختصاص می‌دهد. این مدل جدید، کنترل و شفافیت بیشتری برای کاربران ایجاد کرد و مسیر توسعه شبکه را ساختارمندتر نمود. همین تغییرات باعث شد زی‌کش برای نخستین‌بار پس از سال‌ها به‌عنوان یک اکوسیستم پویا و قابل‌توسعه دیده شود.
در بیرون از شبکه نیز اتفاقاتی رخ داد که به نفع زی‌کش تمام شد. یک آسیب‌پذیری مهم در مونرو نگاه‌ها را نسبت به آینده کوین‌های حریم خصوصی تغییر داد. بسیاری از کاربران به دنبال ارز دیجیتالی بودند که هم حریم خصوصی را حفظ کند و هم با قوانین AML سازگارتر باشد. در این فضای جدید، مدل «حریم خصوصی اختیاری» زی‌کش بسیار جذاب به‌نظر رسید؛ مدلی که امکان ارائه کلیدهای دید برای حسابرسی را فراهم می‌کند و در عین حال قدرت حریم خصوصی را نیز حفظ می‌نماید.
اوج‌گیری جست‌وجوها و بحث بازقیمت‌گذاری
در میانه نوامبر، زی‌کش وارد مرحله جدیدی از دیده‌شدن شد. داده‌های کوین‌بیس نشان داد ZEC بیش از ۵۲ هزار جست‌وجوی مستقل داشته است؛ بیشتر از بیت‌کوین و XRP. این موج توجه در شبکه‌های اجتماعی نیز منعکس شد و حجم گفت‌وگوها درباره زی‌کش در پلتفرم‌های ایکس و ردیت افزایش چشمگیری پیدا کرد.
این سطح از توجه عمومی معمولاً هم‌زمان با رشد قیمت رخ می‌دهد. زی‌کش در این مدت از محدوده ۷۰ دلار به بیش از ۷۰۰ دلار رسید و جهشی بیش از ۱۰۰۰ درصدی را ثبت کرد. هرچند این رشد پس از لمس اوج کوتاه‌مدت با یک اصلاح ۳۰ درصدی همراه شد، اما بسیاری از تحلیلگران معتقدند این افزایش قیمت تنها یک «هیجان لحظه‌ای» نبود، بلکه بازتابی از تغییرات بنیادی در ساختار شبکه بود.
برخی کارشناسان نیز هشدار داده‌اند که نوسان شدید می‌تواند نشانه‌ای از افزایش فعالیت سفته‌بازانه باشد. اما گروه دیگری معتقدند کاهش عرضه پس از هاوینگ، رشد تقاضای واقعی برای تراکنش‌های محافظت‌شده و مدل جدید حاکمیت، عواملی هستند که می‌توانند قیمت زی‌کش را وارد محدوده‌ای پایدارتر کنند.
جمع‌بندی
داستان زی‌کش در نوامبر ۲۰۲۵ تنها داستان رشد یک ارز دیجیتال نیست؛ بلکه یادآوری این نکته است که روایت‌های قدیمی در بازار همیشه بازمی‌گردند. پروژه‌هایی که در سکوت ساختار اقتصادی و تکنیکی خود را بهبود می‌دهند، ممکن است در لحظه‌ای مناسب دوباره کشف شوند. زی‌کش نشان داد که حریم خصوصی، شفافیت حاکمیتی و روایت درست می‌توانند حتی یک توکن کم‌حاشیه را دوباره به تیتر اول بازار تبدیل کنند.
